ZK-EVM là phiên bản nâng cao của Ethereum Virtual Machine (EVM) tích hợp công nghệ Zero-Knowledge Proof (ZKP), giúp thực thi giao dịch an toàn và riêng tư trên blockchain Ethereum.
Công nghệ ZK-EVM ứng dụng các thuật toán mã hóa tiên tiến để xác minh giao dịch mà không tiết lộ dữ liệu nội dung, tối ưu hóa khả năng mở rộng và bảo mật cho các ứng dụng phi tập trung (DApp).
- ZK-EVM kết hợp công nghệ Zero-Knowledge Proof giúp giao dịch bảo mật và không tiết lộ thông tin.
- Polygon zkEVM, zkSync zkEVM và Scroll zkEVM là những dự án phổ biến trong hệ sinh thái zkEVM.
- Phân biệt zk-SNARKs và zk-STARKs giúp hiểu rõ cơ chế bảo mật và hiệu suất của các bằng chứng zero-knowledge.
Zero-Knowledge ZK là gì?
Zero-Knowledge Proof (ZKP) là công nghệ cho phép chứng minh thông tin mà không cần tiết lộ dữ liệu chi tiết. Theo chuyên gia bảo mật Vitalik Buterin, đây là bước tiến quan trọng giúp bảo vệ quyền riêng tư trong Blockchain.
Trong giao dịch sử dụng ZKP, bên chứng thực chứng minh quyền sở hữu hoặc dữ liệu bí mật mà không tiết lộ thông tin gốc, tạo ra lớp bảo vệ tối ưu trong các ứng dụng DeFi và Layer 2.
EVM là gì?
Ethereum Virtual Machine (EVM) là nền tảng trung gian thực thi smart contract trên blockchain Ethereum, như một máy tính ảo phân tán.
EVM cho phép các dApp hoạt động một cách liền mạch bằng cách chạy các chương trình được viết bằng Solidity hoặc các ngôn ngữ tương thích, đảm bảo tính bất biến và minh bạch.
ZK-EVM là gì?
ZK-EVM là phiên bản nâng cấp của EVM tích hợp Zero-Knowledge Proof, giúp thực hiện giao dịch trên Ethereum mà không tiết lộ dữ liệu nhạy cảm.
Nhờ ZK-EVM, các giao dịch được bảo vệ bằng mã hóa phức tạp, cho phép xác nhận tính hợp lệ mà vẫn giữ bí mật thông tin, mở rộng tiềm năng ứng dụng blockchain trong bảo mật và quyền riêng tư.
Tổng quan về ZK-EVM?
ZK-EVM đem lại ưu điểm rõ rệt như tiết kiệm chi phí xác minh giao dịch, nâng cao bảo mật, giữ được khả năng tính toán trên blockchain Ethereum và mở ra nhiều cơ hội ứng dụng mới.
Tuy nhiên, nhược điểm bao gồm độ phức tạp cao khi phát triển, tốn kém tài nguyên tính toán và giới hạn quy mô mở rộng do yêu cầu kỹ thuật.
Ưu điểm
- Giảm phí giao dịch nhờ ZKP không phải xác minh từng giao dịch trực tiếp.
- Duy trì khả năng tương thích với các smart contract trên Ethereum.
- Tăng cường bảo mật và toàn vẹn dữ liệu blockchain.
- Mở rộng ứng dụng blockchain đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp và cá nhân.
Nhược điểm
- Yêu cầu kiến thức sâu về mã hóa và thuật toán phức tạp, đầu tư thời gian phát triển cao.
- Tiêu tốn nhiều năng lượng và tài nguyên máy tính hơn giao dịch thông thường.
- Giới hạn về khả năng mở rộng và quy mô hệ thống do tính toán phức tạp.
Các ZK-EVM phổ biến hiện nay
Có hai loại zkEVM chính: hỗ trợ opcode gốc của EVM và những phiên bản tùy chỉnh opcode. Dưới đây là ba dự án nổi bật nhất hiện nay.
Polygon zkEVM
Polygon Hermez sử dụng zk-rollup với máy ảo zero-knowledge tương thích Ethereum, được vận hành chính thức từ tháng 3/2023 trên mạng Polygon.
Bằng cách chuyển bytecode của EVM thành micro opcode và sử dụng kết hợp zk-SNARK và zk-STARK, Polygon tối ưu tốc độ và chi phí xác minh trên Ethereum.
Việc kết hợp Proof STARK và SNARK là “chiến lược đột phá giúp Polygon zkEVM đạt được cân bằng giữa tốc độ và chi phí xác minh,” theo ông Sandeep Nailwal, đồng sáng lập Polygon, tháng 4/2023.
Sandeep Nailwal, Đồng sáng lập Polygon, 2023
zkSync zkEVM
Phát triển bởi Matter Labs, zkSync zkEVM đạt tương thích với Ethereum nhờ biên dịch hợp đồng Solidity sang ngôn ngữ trung gian Yul và bytecode tùy chỉnh, tập trung vào tối ưu hóa tính toán.
Giải pháp này đã mở cửa Mainnet cho nhà phát triển thử nghiệm từ đầu năm 2023, mang đến nền tảng zkEVM đầu tiên rộng rãi trên Ethereum.
The wait is over. All aboard zkSync Era Mainnet! Today, Ethereum’s first zkEVM is opening to builders, open-sourcing its entire codebase.
zkSync Team, Twitter, 16/02/2023
Scroll zkEVM
Scroll là Layer 2 mới tích hợp zkEVM, cho phép các dApp Ethereum mở rộng mạnh mẽ với chi phí thấp và tốc độ nhanh, đồng thời vẫn giữ tính bảo mật từ Ethereum.
Scroll sử dụng bộ tích lũy mật mã để xác minh bộ nhớ lưu trữ và mạch liên kết bytecode giúp đảm bảo dữ liệu tính toán chính xác trong quá trình thực thi.
Phân biệt zk-SNARKs và zk-STARKs
Zk-SNARKs và zk-STARKs là hai phương pháp bằng chứng zero-knowledge nhằm bảo mật tính đúng đắn của thông tin nhưng khác nhau về cơ chế và ứng dụng.
zk-SNARKs
Phương pháp bằng chứng ngắn gọn, không cần trao đổi tương tác, giúp minh chứng tính chính xác của dữ liệu mà không tiết lộ nội dung, nổi bật trong các blockchain như Zcash.
zk-STARKs
Phiên bản minh bạch hơn, cho phép bất kỳ ai kiểm chứng bằng chứng mà không phụ thuộc vào cấu hình bí mật, được ứng dụng trong các hệ thống như StarkDEX.
zk-STARK phát triển muộn hơn zk-SNARK nhưng ưu thế về tính an toàn và không cần thiết lập tin cậy ban đầu giúp tăng tính đáng tin cậy.
Cơ hội đầu tư?
Với xu hướng phát triển của công nghệ Zero-Knowledge, các dự án zkEVM đang thu hút dòng tiền đầu tư lớn và có tiềm năng tăng trưởng mạnh trong tương lai.
Nhà đầu tư nên theo dõi các dự án uy tín như Polygon zkEVM, zkSync và Scroll, cùng các nghiên cứu blockchain mới để đưa ra quyết định hợp lý.
Tổng kết
ZK-EVM là công nghệ đột phá tích hợp Zero-Knowledge Proof vào EVM, mở ra khả năng mở rộng, bảo mật và nâng cao hiệu quả cho blockchain Ethereum. Việc hiểu rõ ưu nhược điểm và các dự án tiêu biểu giúp nhà đầu tư nắm bắt cơ hội sáng giá trong thị trường tiền điện tử.
Để cập nhật thông tin mới nhất và trao đổi chuyên sâu về zkEVM, anh em có thể tham gia các kênh cộng đồng HC Capital và HC Research Group.
Những câu hỏi thường gặp
ZK-EVM khác gì so với EVM truyền thống?
ZK-EVM tích hợp công nghệ Zero-Knowledge Proof giúp giao dịch bảo mật hơn, không tiết lộ dữ liệu mà EVM truyền thống không có.
Polygon zkEVM và zkSync zkEVM có điểm gì nổi bật?
Polygon zkEVM kết hợp zk-SNARK và zk-STARK tối ưu chi phí, zkSync zkEVM tập trung tương thích ngôn ngữ Solidity để mở rộng hệ sinh thái Ethereum.
Phân biệt zk-SNARKs và zk-STARKs như thế nào?
zk-SNARK cho bằng chứng ngắn, yêu cầu thiết lập tin cậy, zk-STARK minh bạch, không cần setup phức tạp, phù hợp với hệ thống minh bạch hơn.
ZK-EVM có những thách thức nào trong phát triển?
Công nghệ phức tạp, tốn tài nguyên tính toán và giới hạn khả năng mở rộng là những rào cản hiện nay.
Nên đầu tư vào dự án zkEVM nào hiện nay?
Polygon zkEVM, zkSync zkEVM và Scroll là các dự án hàng đầu có tính ứng dụng thực tế và cộng đồng phát triển mạnh, phù hợp để cân nhắc đầu tư.
