Vì sao các thành phố blockchain thất bại?

Nhiều “thành phố blockchain” từng được kỳ vọng sẽ định hình tương lai quản trị và kinh tế số, nhưng phần lớn vấp phải pháp lý, hạ tầng và vốn, dẫn đến đình trệ hoặc giải thể.

Bức tranh thực tế cho thấy các dự án thành công thường nhỏ, sở hữu đất hợp pháp, lộ trình thận trọng và giải quyết vấn đề đời thực, trong khi mô hình quá lý tưởng hóa dễ gặp rủi ro về nước, quy hoạch, an ninh và sự đồng thuận social.

Vì sao nhiều “thành phố blockchain” liên tục thất bại?

Vì phần lớn đánh giá thấp rào cản pháp lý, hạ tầng thiết yếu và nhu cầu vốn, đồng thời lý tưởng hóa khả năng áp dụng tiền điện tử vào mọi khâu đời sống.

Các ví dụ cho thấy luật hàng hải khắt khe (MS Satoshi), pháp lý quốc tế và nhân đạo (Gaza), biên giới/quốc tịch (Liberland), quy hoạch và cư trú (CityDAO, Wyoming), tài nguyên nước và thể chế (Blockchains LLC, Nevada) hay tài chính và thực thi (Akon City) là rào cản quyết định (The Guardian, The Washington Post, CNBC, MarketWatch, Nevada Appeal, Belfer Center 2024).

Ngược lại, mô hình nhỏ, sở hữu đất hợp pháp và cơ chế trao đổi minh định như Liberstad tại Na Uy cho thấy cách tiếp cận thận trọng có thể khả thi ở quy mô hạn chế.

Dự án MS Satoshi là gì?

MS Satoshi là ý tưởng biến du thuyền Pacific Dawn thành “thành phố Bitcoin” neo ngoài khơi Panama do Grant Romundt, Rüdiger Koch và Chad Elwartowski khởi xướng tháng 10/2020.

Họ mua tàu dài 245 mét với giá 9,5 triệu USD, dự định cung cấp cộng đồng cho digital nomad và người ủng hộ Bitcoin, chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin cho mọi dịch vụ trên tàu, thậm chí khai thác tiền điện tử, gắn với phong trào seasteading (Cruise Mapper, The Guardian).

Tàu có nhà hàng, bể bơi, quán cà phê và phòng gym; mô hình kỳ vọng “không rào cản quản lý” từ chính phủ, nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều.

Vì sao MS Satoshi thất bại trước quy định hàng hải?

Chi phí vận hành quá cao và luật hàng hải nghiêm ngặt khiến dự án sớm bế tắc, cộng thêm cú sốc COVID-19.

Chi phí nhiên liệu lên tới 12.000 USD mỗi ngày, logistics thời COVID-19 bế tắc, trong khi tàu biển chịu khung pháp lý chặt bậc nhất. Nhà đầu tư không đủ bù chi phí, khiến dự án phải bán tàu vào tháng 12/2020 (The Guardian).

“Chúng tôi đã nghĩ: ‘Thật sự quá khó’.”
– Grant Romundt, đồng sáng lập dự án MS Satoshi, phỏng vấn The Guardian, 07/09/2021 (theguardian.com)

“Gaza Riviera” là gì?

Đây là đề xuất mang tên Gaza Reconstitution, Economic Acceleration and Transformation Trust, nhằm tái thiết Dải Gaza dưới một cơ chế giám hộ của Hoa Kỳ, được Washington Post công bố ngày 31/08.

Bản thuyết minh 38 trang đề xuất cảng nước sâu, “Riviera du lịch Trump”, khu sản xuất xe điện và cơ chế Token. Token dự kiến đổi lấy tái định cư nơi khác hoặc nhà ở tại 8 “thành phố thông minh” ở Gaza (The Washington Post).

Mô hình ngụ ý “tự nguyện” chuyển giao đất cho quỹ, gắn tài sản thực với Token trong huy động vốn và đầu tư bất động sản.

Vì sao kế hoạch “Gaza Riviera” bị phản đối?

Vì lo ngại vi phạm luật pháp quốc tế và “hợp pháp hóa” di dời cư dân thông qua Token hóa.

Các chuyên gia Liên Hợp Quốc được CNBC trích dẫn cho rằng quỹ do Gaza Humanitarian Foundation hậu thuẫn bởi Israel đứng sau có thể là vỏ bọc cho “chương trình quân sự và địa chính trị bí mật, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.” Kế hoạch hiện chưa tiến triển (CNBC, 01/09/2025).

Rủi ro đạo đức, pháp lý và xung đột lợi ích khiến Token hóa đất ở vùng chiến sự khó nhận được sự đồng thuận quốc tế.

Liberland là gì?

Liberland là vi quốc gia do Vít Jedlička tuyên bố năm 2015 trên dải đất khoảng 7 km² giữa Croatia và Serbia, dựa trên nguyên tắc terra nullius.

Dự án thu hút cộng đồng tiền điện tử khi phát hành Liberland Dollar (LLD) và hứa hẹn mô hình quản trị tối thiểu. Ngày 02/09/2025, LLD được niêm yết mua qua Alchemy Pay (Liberland.org, Alchemy Pay).

Mô hình kết hợp chính trị và công nghệ, đặt cược vào sự “bỏ ngỏ” chủ quyền do biến động dòng chảy sông Danube thế kỷ 19.

Vì sao Liberland gây tranh cãi pháp lý?

Vì cả Croatia và Serbia đều không công nhận “quốc gia” này, và thực thi biên giới đã ngăn cản hoạt động thực địa.

Người sáng lập, báo chí và nhà hoạt động nhiều lần bị cảnh sát Croatia ngăn chặn khi qua biên giới. Jedlička bị cấm nhập cảnh Croatia 5 năm với cáo buộc “cực đoan” (The Times, Total Croatia News).

Việc phát hành Token không giải quyết được thách thức công nhận chủ quyền và quyền tiếp cận lãnh thổ.

CityDAO tại Wyoming là gì?

CityDAO là dự án mua và quản trị đất đai bằng DAO, tận dụng luật Wyoming công nhận DAO là pháp nhân từ 01/07/2021.

Cùng ngày luật có hiệu lực, kỹ sư Scott Fitsimones công bố ý tưởng. Trong một tháng, dự án huy động hơn 250.000 USD qua “Citizen NFTs”, nhận sự ủng hộ từ Mark Cuban và CEO Coinbase Brian Armstrong. Đến tháng 10/2021, hơn 5.000 người đóng góp 8 triệu USD để mua lô đất 40 acre ở Wyoming (Belfer Center 2024, daomatch.xyz).

Mục tiêu: chứng minh DAO có thể mua/quản trị đất, tối giản ra quyết định đô thị và xử lý xung đột.

Những rào cản khiến CityDAO chững lại là gì?

Giới hạn quy hoạch, sự cố an ninh và khác biệt mục tiêu cộng đồng khiến dự án chậm lại.

Đa số thành viên muốn “Parcel 0” làm khu bảo tồn và sinh thái. Tháng 01/2022, kẻ gian lừa đảo trên Discord chiếm đoạt 95.000 USD qua “land drop” giả mạo. Về pháp lý, khu đất 40 acre theo quy hoạch chỉ được xây một nhà đơn lẻ, hạn chế thực nghiệm đô thị (Belfer Center 2024).

Dù tạo tiền lệ pháp lý công nhận DAO, dự án chưa đạt mục tiêu “thành phố tương lai”.

Akon City là gì?

Akon City là siêu dự án 6 tỷ USD của ca sĩ Akon tại Senegal, dùng Akoin làm phương tiện thanh toán trong “thành phố thông minh” tương lai.

Năm 2020, Akon công bố chi tiết trên quỹ đất 2.000 acre do chính phủ cấp, kỳ vọng đến 2029 có bệnh viện, đại học, văn phòng, nhà ở cao cấp và cụm tháp tương lai bên bờ biển (Planning Times).

Akoin ban đầu ra mắt năm 2018 nhằm hỗ trợ doanh nhân, nghệ sĩ châu Phi, sau đó trở thành trung tâm tài chính của dự án đô thị.

Điều gì khiến Akon City trệch hướng?

Dịch bệnh, tài chính Token suy kiệt và sức ép chính quyền khiến dự án dừng lại.

COVID-19 làm đình trệ thi công; đến 2024 chỉ có trung tâm đón tiếp dở dang. Tháng 8/2024, Akoin sụp giá; chính phủ Senegal yêu cầu hoặc khởi công, hoặc trả đất. Đến 07/2025, dự án chính thức bị hủy (The Sun).

Siêu dự án cần nền tảng hạ tầng và tài chính bền vững, vốn là điểm yếu khi phụ thuộc vào đà tăng tài sản số.

Blockchains LLC muốn xây gì ở Nevada?

Blockchains LLC dự định xây “thành phố blockchain” trên 67.000 acre sa mạc Nevada với 170 triệu USD tiền đất, đặt hạ tầng dân cư và khu công nghiệp, thương mại on-chain.

CEO Jeffrey Berns hình dung cư dân trả tiền hàng hóa, dịch vụ bằng tiền điện tử, hồ sơ thuế, y tế, việc làm ghi on-chain. Kế hoạch khởi công năm 2022 với 15.000 căn và 3 triệu m² diện tích thương mại, công nghiệp (MarketWatch).

Tầm nhìn còn bao gồm đề xuất thử nghiệm thể chế địa phương cho mô hình quản trị mới.

Vì sao dự án Blockchains LLC bị đình trệ?

Hạn chế tài nguyên nước và thiếu ủng hộ lập pháp đã chặn dự án.

Nguồn nước cần đường ống dài 100 dặm, kéo theo quyền sử dụng đất liên bang và vấn đề của cộng đồng bản địa. Đồng thời, đề xuất “vùng đổi mới” cho phép công ty vận hành như chính quyền cấp hạt không nhận được sự ủng hộ, bị chỉ trích là “thị trấn công ty” (Nevada Appeal, The Nevada Independent).

“Sẽ có rất nhiều quyền đi qua trên đất liên bang cùng các vấn đề của bộ tộc… Đó sẽ là một quá trình rất dài, có khả năng dính nhiều kiện tụng.”
– Kyle Roerink, Giám đốc điều hành Great Basin Water Network, Nevada Appeal, 20/03/2021 (nevadaappeal.com)

Liberstad là gì?

Liberstad là cộng đồng theo chủ nghĩa vô trị ở miền Nam Na Uy, do John Holmesland và Sondre Bjellås sáng lập năm 2015 và phát triển đất từ 03/2017.

Khu phức hợp rộng 150 ha, gần Kristiansand, mua đất bằng Bitcoin và từ 2019 sử dụng City Coin (CITY) làm phương tiện trao đổi. Dự án có cư dân thường trú và tự phát triển công nghệ blockchain phục vụ kinh tế nội bộ (Liberstad, Free Communities).

Liberstad nhấn mạnh giá trị tự do, tự nguyện, và vận hành thực tế trên đất có sở hữu hợp pháp.

Vì sao Liberstad được xem là hiếm hoi thành công?

Vì quy mô phù hợp, sở hữu đất rõ ràng, có cư dân thật và kinh tế nội bộ hoạt động.

Khác với các mô hình “đại đô thị”, Liberstad đi từng bước: đất, cư dân, phương tiện thanh toán CITY rồi mở rộng chức năng. Dù nhỏ, đây là minh chứng khả thi hơn cho ứng dụng blockchain ở quy mô cộng đồng (Free Communities).

Thành công tương đối này chủ yếu đến từ việc ưu tiên tính pháp lý và nhu cầu thực tiễn của cư dân trước khi mở rộng tham vọng.

Những bài học cốt lõi cho dự án “thành phố blockchain” là gì?

Ưu tiên pháp lý, hạ tầng và quản trị cộng đồng theo giai đoạn, thay vì “đi tắt đón đầu” bằng Token.

Bài học từ MS Satoshi, CityDAO, Akon City, Blockchains LLC cho thấy: cần thẩm định hạ tầng nước, năng lượng, quy hoạch, khung pháp lý địa phương/quốc tế, an ninh và ngân sách chống chịu biến động. Cộng đồng phải thống nhất công năng đất đai, có quy trình bảo mật chặt chẽ và cơ chế tài chính khôn ngoan.

Cách tiếp cận “nhỏ mà chắc” như Liberstad đáng tham khảo trước khi mở rộng quy mô và chức năng.

Những câu hỏi thường gặp

Blockchain có thật sự cần thiết cho quản trị đô thị?

Không phải lúc nào cũng cần. CityDAO cho thấy pháp lý, quy hoạch và đồng thuận cộng đồng quan trọng không kém công nghệ (Belfer Center 2024).

DAO có thể sở hữu đất hợp pháp ở Hoa Kỳ không?

Có tại Wyoming, nơi công nhận DAO là pháp nhân từ 01/07/2021. CityDAO đã mua lô đất 40 acre theo khung pháp lý này.

Có dự án đô thị blockchain nào thành công chưa?

Liberstad tại Na Uy là ví dụ nhỏ nhưng thực chất: sở hữu đất, có cư dân và dùng City Coin trong kinh tế nội bộ (Free Communities).

Rủi ro lớn nhất của “thành phố blockchain” là gì?

Pháp lý/quy hoạch, tài nguyên nước/năng lượng, vốn vận hành, bảo mật và chấp nhận social. Nhiều dự án vấp ở các điểm này.

Token hóa đất ở vùng xung đột có phù hợp không?

Rất nhạy cảm. Chuyên gia LHQ chỉ trích kế hoạch “Gaza Riviera” có thể vi phạm luật quốc tế (CNBC, 2025).