Nominated Proof of Stake (NPoS) là một cơ chế đồng thuận đặc biệt được sử dụng trong các blockchain như Polkadot và Kusama.
Đây là một biến thể của Proof of Stake (PoS), cho phép người nắm giữ token (gọi là nominator) chọn hoặc ủy quyền (nominate) token của mình cho một số lượng validator đáng tin cậy để tham gia xác thực giao dịch và bảo mật mạng lưới.
Cơ chế hoạt động của NPoS
Trong Nominated Proof of Stake (NPoS), có hai thành phần chính:
Validator (Người xác thực)
- Là những node chịu trách nhiệm xác nhận giao dịch, sản xuất block và bảo mật mạng lưới.
- Để trở thành validator, bạn phải stake một lượng token đáng kể và đảm bảo node của mình hoạt động ổn định, đáng tin cậy.
- Validator nhận phần thưởng staking và chia một phần phần thưởng này cho các nominator đã ủy quyền token cho họ.
Nominator (Người đề cử)
- Là những người nắm giữ token nhưng không muốn trực tiếp chạy node làm validator.
- Họ có thể ủy quyền (nominate) token của mình cho các validator đáng tin cậy.
- Lợi ích: Nominator vẫn nhận được phần thưởng staking (một phần lợi nhuận validator chia lại) mà không cần vận hành node.
- Rủi ro: Nếu validator được nominate vi phạm quy định (gian lận, hoạt động không ổn định), nominator cũng có thể bị phạt (slashing) và mất một phần tài sản.
Quá trình hoạt động trong NPoS
- Chọn Validator: Nominator chọn các validator mà họ tin tưởng.
- Ủy quyền Token: Token của nominator sẽ được stake thông qua validator.
- Tạo và xác thực Block: Validator được chọn sẽ xác thực giao dịch, tạo block mới và nhận phần thưởng từ mạng.
- Phân phối phần thưởng: Validator chia phần thưởng staking với các nominator dựa trên tỷ lệ token họ đã stake.
Ưu điểm của NPoS
- Tính phi tập trung cao: Các nominator có thể chọn nhiều validator khác nhau, giúp mạng lưới trở nên an toàn và phân tán hơn.
- Hiệu quả năng lượng: Không cần sử dụng phần cứng mạnh mẽ như trong cơ chế Proof of Work (PoW).
- Thân thiện với người dùng: Người dùng không cần vận hành node phức tạp, chỉ cần stake token thông qua validator.
Rủi ro trong NPoS
- Slashing (Cắt giảm tài sản): Nếu validator có hành vi gian lận hoặc ngừng hoạt động, cả validator và nominator sẽ bị phạt một phần tài sản stake.
- Chọn nhầm validator: Nếu nominator chọn validator không đáng tin cậy, họ có thể mất phần thưởng hoặc chịu hình phạt.
- Cạnh tranh phần thưởng: Nếu có quá nhiều token được ủy quyền cho một validator, phần thưởng sẽ bị chia nhỏ và giảm đi.
Sự khác biệt giữa NPoS và PoS thông thường
| Tiêu chí | PoS (Proof of Stake) | NPoS (Nominated PoS) |
|---|---|---|
| Chọn validator | Người dùng tự stake token làm validator | Người dùng có thể ủy quyền cho validator |
| Vai trò | Chỉ có validator | Validator và nominator |
| Quản lý rủi ro | Tự chịu trách nhiệm | Phụ thuộc vào validator được chọn |
| Slashing | Thường chỉ áp dụng cho validator | Áp dụng cho cả validator và nominator |
| Tính phi tập trung | Tùy thuộc vào mạng lưới | Tính phi tập trung cao hơn |
Ví dụ về NPoS trong Polkadot
- Polkadot sử dụng NPoS để đảm bảo mạng lưới an toàn và phi tập trung.
- Người dùng có thể stake DOT và chọn các validator thông qua các cơ chế nominate.
- Phần thưởng staking sẽ được chia cho các validator và nominator dựa trên tỷ lệ token được stake.
Kết luận
Nominated Proof of Stake là một cải tiến quan trọng của cơ chế PoS, giúp nâng cao tính bảo mật, phi tập trung và thân thiện với người dùng.
Nó đặc biệt phù hợp với các blockchain như Polkadot và Kusama, nơi người dùng có thể tham gia staking một cách linh hoạt mà không cần vận hành node phức tạp.
