Rollup là giải pháp Layer 2 giúp mở rộng quy mô Blockchain bằng cách xử lý giao dịch ngoài chuỗi và gửi dữ liệu tổng hợp lên chuỗi chính để xác minh.
Nó cải thiện tốc độ và khả năng mở rộng cho Ethereum và các mạng Blockchain khác thông qua hai loại phổ biến: Optimistic Rollup và Zk Rollup, với phương thức xác minh giao dịch khác biệt, giúp giảm tải cho chuỗi chính mà vẫn bảo đảm an toàn.
- Rollup xử lý giao dịch ngoài chuỗi, nén dữ liệu và gửi lên Layer 1 để xác minh.
- Optimistic Rollup và Zk Rollup là hai loại chính, khác nhau về phương pháp xác minh.
- Các dự án nổi bật như Optimism, Arbitrum, zkSync và StarkNet ứng dụng Rollup mở rộng mạng Ethereum.
Rollup là gì?
Rollup là giải pháp mở rộng Layer 2 giúp tăng sức xử lý Blockchain bằng cách đưa giao dịch ra ngoài chuỗi chính, xử lý trên lớp Rollup riêng, rồi tổng hợp dữ liệu gửi lên Layer 1 để xác thực. Điều này giảm tải cho chuỗi chính, cải thiện khả năng mở rộng đồng thời giữ nguyên tính bảo mật của Layer 1.
Ví dụ dễ hiểu: Thay vì gửi từng bức thư riêng lẻ mất phí từng lần, Rollup gói nhiều giao dịch giống như gom thư vào chung một phong bì, chỉ mất một lần phí gửi, tiết kiệm chi phí và thời gian xử lý.
Phân loại các giải pháp Rollup
Hiện có hai loại chính: Optimistic Rollup và Zk Rollup, chúng khác nhau ở phương thức xác minh tính hợp lệ của giao dịch trước khi đăng lên chuỗi chính.
Optimistic Rollup
Optimistic Rollup giả định mọi giao dịch là hợp lệ và chỉ kiểm tra khi có nghi ngờ bằng các bằng chứng gian lận (Fraud Proof). Những người thực hiện xử lý giao dịch phải stake ETH và sẽ bị phạt nếu gian lận, ngược lại được thưởng khi đảm bảo an toàn.
“Optimistic Rollup cho phép mạng Ethereum mở rộng quy mô lớn nhờ mô hình tin cậy có điều kiện và cảnh báo bằng chứng gian lận hiệu quả.”
Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereum, 2022
Cơ chế này mang lại khả năng mở rộng vượt trội nhưng kéo dài thời gian rút tài sản do cần thời gian thử thách để phát hiện gian lận.
Zk Rollup
Zk Rollup sử dụng bằng chứng hợp lệ (Validity Proof) dưới dạng SNARK để chứng minh các giao dịch là chính xác, không cần chờ phản biện. Mỗi nhóm giao dịch đều có bằng chứng hợp lệ riêng, giúp giảm đáng kể dữ liệu và chi phí gas xác thực.
Valid Proofs dựa trên công nghệ Zero-knowledge Proof đảm bảo dữ liệu giao dịch được giữ kín, nâng cao tính bảo mật và tốc độ xử lý, đồng thời rút tiền nhanh hơn so với Optimistic Rollup.
So sánh giữa Optimistic Rollup và Zk Rollup
Optimistic Rollup
Khả năng mở rộng của Optimistic Rollup tăng 10-100 lần nhờ không thực hiện tính toán trực tiếp, hỗ trợ chạy hợp đồng thông minh. Tuy nhiên, thời gian rút tiền lâu từ 1-2 tuần vì thời gian thử thách để xác nhận giao dịch.
Zk Rollup
Zk Rollup xác thực giao dịch ngay bằng bằng chứng hợp lệ, cho phép rút tiền nhanh hơn nhiều so với Optimistic Rollup. Nhưng trước đây, Zk Rollup còn hạn chế trong xử lý hợp đồng thông minh, dù đã có cải tiến tăng cường khả năng tương thích với EVM.
Một số dự án nổi bật sử dụng giải pháp mở rộng Rollup
Optimistic Rollup
- Optimism: Layer 2 hỗ trợ giao dịch nhanh, phí thấp, tương thích EVM giúp dApp Ethereum dễ dàng chuyển lên.
- Arbitrum: Tập trung giải quyết tắc nghẽn Ethereum, tương tự Optimism nhưng có khác biệt trong cách xử lý Fraud Proof.
Zk Rollup
- zkSync: Giao thức Zk Rollup do Matter Labs phát triển, đã chạy trên Ethereum mainnet và ra mắt zkEVM testnet hỗ trợ EVM tương thích.
- StarkNet: Giao thức Zk Rollup phi tập trung, cho phép dApp mở rộng tính toán không giới hạn mà vẫn đảm bảo bảo mật Ethereum.
- Loopring: Nền tảng Layer 2 Zk Rollup, tối ưu giao dịch và thanh toán với chi phí thấp trên Ethereum.
Tổng kết
Rollup được đánh giá là giải pháp Layer 2 hiệu quả nhất hiện nay, góp phần xử lý nút thắt mở rộng cho Ethereum và các Blockchain khác. Theo thời gian, sự cạnh tranh giữa các dự án Rollup sẽ thúc đẩy phát triển công nghệ và hoàn thiện hệ sinh thái.
Thực tế từ Internet cho thấy khi nền tảng máy tính mạnh mẽ được tạo ra, các ứng dụng phát triển nhanh và nhu cầu tiếp tục vượt xa cung cấp. Do đó, kết hợp nhiều giải pháp hoặc phát triển giải pháp mới sẽ là hướng đi cần thiết để tạo Blockchain hoàn chỉnh.
Hy vọng thông tin này giúp anh em có thêm hiểu biết sâu sắc về Rollup và cơ hội đầu tư mới trong thị trường tiền điện tử.
“Việc phát triển các giải pháp Layer 2 như Rollup sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho khả năng mở rộng của Ethereum, đem lại trải nghiệm người dùng nhanh và chi phí giao dịch hợp lý.”
Jesse Walden, Nhà sáng lập Variant Fund, 2023
Những câu hỏi thường gặp
Rollup có ảnh hưởng gì đến bảo mật của Ethereum không?
Rollup tận dụng tính bảo mật Layer 1 của Ethereum, đảm bảo dữ liệu và giao dịch vẫn được xác thực on-chain chính, giữ nguyên độ an toàn.
Tại sao Optimistic Rollup phải chờ thời gian thử thách khi rút tiền?
Thời gian thử thách cho phép phát hiện và xử lý các giao dịch gian lận thông qua Fraud Proof nhằm bảo vệ mạng lưới khỏi gian lận.
Zk Rollup và Optimistic Rollup loại nào nhanh hơn?
Zk Rollup nhanh hơn vì xác thực giao dịch ngay lập tức bằng bằng chứng hợp lệ, không cần đợi thử thách như Optimistic Rollup.
Các dApp có thể chạy trực tiếp trên Rollup không?
Các dApp trên Ethereum có thể chạy trên Optimistic Rollup và một số Zk Rollup hỗ trợ EVM, giúp phát triển ứng dụng dễ dàng hơn.
Rollup có giúp giảm phí giao dịch không?
Có, Rollup gộp nhiều giao dịch thành một, giảm dữ liệu trên Layer 1, giúp giảm phí gas so với giao dịch trực tiếp on-chain chính.
