Market Maker (nhà tạo lập thị trường) là các cá nhân hoặc tổ chức trung gian đóng vai trò cung cấp thanh khoản cho thị trường tài chính, giúp duy trì sự ổn định và khớp lệnh mua bán một cách nhanh chóng.
Không chỉ xuất hiện trong thị trường chứng khoán truyền thống, Market Maker còn đóng vai trò quan trọng trong giao dịch tiền tệ, phái sinh và cả tiền điện tử, đặc biệt khi so sánh với mô hình tạo lập thị trường tự động (AMM) trong crypto.
- Market Maker giúp cung cấp thanh khoản, duy trì tính linh hoạt và thu hút dòng vốn đầu tư.
- Lợi nhuận của Market Maker chủ yếu đến từ chênh lệch giá Bid – Ask (spread).
- So sánh MM và AMM cho thấy AMM phù hợp hơn với các tài sản ngách (LTAs) nhưng phí cao hơn.
Market Maker là gì?
Market Maker là nhà tạo lập thị trường, vừa đóng vai trò người mua vừa là người bán, nhằm duy trì thanh khoản và ổn định giá cả trong thị trường tài chính.
Họ thường là các công ty chứng khoán, ngân hàng đầu tư hoặc sàn giao dịch lớn. Theo báo cáo của Nasdaq (2023), hơn 40% thanh khoản cổ phiếu Hoa Kỳ được duy trì nhờ các Market Maker chuyên nghiệp.
Điều này cho thấy vai trò của họ trong việc đảm bảo thị trường luôn hoạt động hiệu quả.
Market Maker vừa là người bán, vừa là người mua như thế nào?
Market Maker đặt lệnh mua (bid) và bán (ask) cùng lúc để khớp giao dịch của nhà đầu tư, nhờ đó thị trường không bị gián đoạn.
Chẳng hạn, khi một nhà đầu tư muốn bán cổ phiếu, Market Maker sẽ mua lại ngay lập tức, sau đó bán cho nhà đầu tư khác.
Cách vận hành này giúp giảm rủi ro thiếu thanh khoản và đảm bảo giá không biến động quá mạnh.
“Thanh khoản là yếu tố sống còn của thị trường tài chính, và Market Maker chính là người bảo đảm cho điều đó.”
Mary Schapiro – Cựu Chủ tịch SEC, 2012
Vai trò chính của Market Maker trong thị trường tài chính
Nhiệm vụ quan trọng nhất của Market Maker là tạo thanh khoản, từ đó hỗ trợ nhà đầu tư thực hiện giao dịch nhanh chóng với khối lượng lớn mà không gây biến động giá mạnh.
Bên cạnh đó, họ giúp tăng niềm tin và sự hấp dẫn của các loại tài sản. Ví dụ, trong thị trường ngoại hối, các ngân hàng lớn như JPMorgan hay Citibank thường đóng vai trò Market Maker để duy trì hoạt động giao dịch trơn tru toàn cầu.
Các Market Maker kiếm lợi nhuận như thế nào?
Lợi nhuận của Market Maker chủ yếu đến từ chênh lệch giá mua và bán (spread), được hình thành từ việc khớp lệnh giao dịch.
Ví dụ: giá mua một cổ phiếu là 99 USD và giá bán là 101 USD. Market Maker có thể mua ở mức 100 USD và bán lại ở 101 USD. Với khối lượng hàng triệu cổ phiếu mỗi ngày, mức chênh lệch nhỏ này mang về lợi nhuận khổng lồ.
“Spread tuy nhỏ nhưng là nguồn lợi nhuận ổn định và bền vững cho Market Maker.”
Goldman Sachs Market Report, 2021
Spread (Bid – Ask Spread) là gì?
Spread là khoảng chênh giữa giá mua (Bid) và giá bán (Ask) của một tài sản tài chính tại cùng một thời điểm.
Các sàn giao dịch thường quảng cáo phí 0%, nhưng thực chất đã tính phí trong Spread. Nhà đầu tư vì thế cần hiểu rằng Spread càng lớn thì chi phí giao dịch càng cao, dù không trực tiếp trả phí hoa hồng.
Điểm khác biệt giữa MM và AMM trong thị trường Crypto
Trong crypto, thay vì dùng Market Maker truyền thống, thanh khoản được duy trì bởi AMM (Automated Market Maker) thông qua hợp đồng thông minh.
Các sàn phi tập trung như Uniswap, Sushiswap, Pancakeswap đã mở ra mô hình Permissionless, nơi bất kỳ ai cũng có thể cung cấp thanh khoản vào pool và trở thành người tạo lập thị trường.
AMM hoạt động như thế nào?
AMM dựa trên thuật toán và smart contract, không cần một Market Maker chuyên nghiệp để duy trì thanh khoản.
Người dùng cung cấp token vào pool, đổi lại họ nhận được phí giao dịch. Điều này tạo ra mô hình phi tập trung, nơi mọi người đều có thể tham gia vào quá trình tạo lập thị trường.
Vì sao AMM là giải pháp tốt hơn cho LTAs?
LTAs (Long-Tail Assets) thường ít được Market Maker hỗ trợ vì khối lượng thấp và biến động mạnh, dẫn đến rủi ro cao và lợi nhuận thấp.
Tuy nhiên, AMM cho phép bất kỳ ai tạo thị trường cho LTAs, biến chúng trở thành lựa chọn thanh khoản hiệu quả hơn. Đây là lý do tại sao nhiều token nhỏ vẫn có thể giao dịch trên DEX như Uniswap.
“AMM đã dân chủ hóa việc cung cấp thanh khoản, mở cơ hội cho hàng nghìn tài sản ngách tồn tại và phát triển.”
Hayden Adams – Nhà sáng lập Uniswap, 2020
Sự khác biệt về phí giao dịch giữa MM và AMM
Phí giao dịch của MM thấp hơn nhiều so với AMM, do rủi ro cung cấp thanh khoản trên AMM lớn hơn.
Ví dụ: phí Binance (MM) chỉ 0,1%, thậm chí có sàn thấp 0,02% – 0,07%. Trong khi đó, Uniswap (AMM) thu phí 0,3%. Điều này phản ánh cơ chế incentive dành cho nhà cung cấp thanh khoản trong AMM.
| Tiêu chí | MM (Market Maker) | AMM (Automated Market Maker) |
|---|---|---|
| Cơ chế vận hành | Công ty/tổ chức chuyên nghiệp | Smart contract & người dùng cung cấp thanh khoản |
| Phí giao dịch | 0,02% – 0,1% | 0,3% trở lên |
| Hỗ trợ LTAs | Hạn chế | Khả thi & phổ biến |
| Rủi ro | Thấp hơn | Cao hơn (impermanent loss) |
Những câu hỏi thường gặp
Market Maker có cần vốn lớn không?
Có. Market Maker cần vốn lớn để duy trì thanh khoản liên tục và khớp lệnh nhanh chóng.
Spread ảnh hưởng thế nào đến nhà đầu tư?
Spread càng rộng, chi phí giao dịch càng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận nhà đầu tư.
AMM có thay thế được MM không?
Không hoàn toàn. AMM phù hợp với crypto và LTAs, trong khi MM vẫn thống trị thị trường tài chính truyền thống.
AMM có rủi ro gì?
Người cung cấp thanh khoản trên AMM đối mặt với rủi ro impermanent loss do biến động giá mạnh.
Binance là MM hay AMM?
Binance hoạt động như một sàn CEX với Market Maker truyền thống, khác với Uniswap (AMM).
