ICO, IEO, IDO là gì? Tổng quan về ICO, IEO, IDO trong tiền điện tử

ICO, IEO và IDO là ba hình thức huy động vốn phổ biến cho dự án trên nền tảng Blockchain, mỗi hình thức có đặc điểm vận hành, ưu – nhược điểm, đối tượng và mức độ bảo mật khác nhau.

Các phương pháp này đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tiền điện tử, giúp dự án gọi vốn từ cộng đồng toàn cầu – từ đó mở rộng phát triển nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, tùy theo cách thức kiểm soát của từng hình thức.

NỘI DUNG CHÍNH

ICO, IEO và IDO đều là các mô hình gọi vốn cho dự án Blockchain, nhưng khác biệt về quy trình, nền tảng vận hành và mức độ bảo mật, pháp lý.
Ưu và nhược điểm của từng mô hình tác động trực tiếp đến nhà đầu tư và dự án, ảnh hưởng tới rủi ro, cơ hội sinh lời cũng như sự phát triển của thị trường tiền điện tử.
Việc so sánh cụ thể các hình thức sẽ giúp cá nhân, tổ chức lựa chọn phương thức phù hợp với mục tiêu và mức độ chấp nhận rủi ro.

ICO là gì?

ICO (Initial Coin Offering) là phương thức gọi vốn bằng việc phát hành Token mới của dự án Blockchain cho các nhà đầu tư. Đây là lựa chọn ưa thích của các startup Blockchain khi sản phẩm còn chưa hoàn thiện.

ICO cho phép dự án huy động vốn ngay từ giai đoạn ý tưởng mà không cần trải qua quy trình kiểm soát gắt gao, tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng kéo theo rủi ro cho nhà đầu tư.
— Theo báo cáo PwC Global Blockchain Survey, 2022

Thường, người tham gia ICO sẽ đổi tiền điện tử phổ biến như Bitcoin, Ethereum lấy Token mới phát hành. Mục tiêu của họ là kỳ vọng giá Token tăng mạnh khi dự án thành công, mang lại ROI cao.

ICO hoạt động như thế nào?

ICO thường được tiến hành qua các đợt mở bán Token công khai hoặc riêng tư; dự án sẽ công bố whitepaper, mô tả sản phẩm, lộ trình phát triển và giải thích mục đích của đợt huy động vốn.

Điểm khác biệt lớn giữa ICO và IPO là việc mua Token ICO không đi kèm với quyền sở hữu doanh nghiệp, mà chỉ sở hữu Token sử dụng trong một nền tảng hệ sinh thái nhất định.

Nhiều ICO được thực hiện dù dự án chỉ ở mức ý tưởng, chưa có sản phẩm hoàn thiện. Điều này mở ra cơ hội lớn cho các startup nhưng tạo rào cản xác thực, nhiều rủi ro lừa đảo.

Ưu điểm của ICO

ICO mang đến các lợi thế nổi trội cho cả nhà sáng lập dự án và nhà đầu tư:

Dễ khởi tạo: Chỉ cần whitepaper, website, đội ngũ phát triển – chi phí thấp hơn so với các phương thức khác.
Ít chịu sự kiểm soát của chính phủ, quy định lỏng lẻo giúp quá trình gọi vốn nhanh chóng, linh hoạt.
Thanh khoản cao trong thời gian ngắn, dễ dàng trao đổi Token.
Nhà đầu tư kiểm soát toàn bộ tài sản, tiền của mình.
Cho phép gây quỹ rộng rãi thông qua airdrop, bounty, private sale và public sale.

ICO mở ra cánh cửa cho các startup gọi vốn toàn cầu mà không phải đối mặt rào cản địa lý hay thủ tục pháp lý phức tạp.
— Vitalik Buterin, Nhà sáng lập Ethereum, 2017

Nhược điểm của ICO

Bên cạnh ưu điểm, ICO tồn tại nhiều hạn chế quan trọng:

Rủi ro bảo mật cao: Dễ bị hacker, lừa đảo và thao túng, vì quá trình xét duyệt, kiểm soát dự án gần như không có.
Không phù hợp với nhà đầu tư dài hạn bởi tính biến động mạnh, thanh khoản dễ dẫn đến pump – dump.
Thiếu quy định pháp lý bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.

Xem thêm: Cross-Chain Bridge là gì? Ưu và nhược điểm của Cross-chain Bridge

Thống kê của Satis Group cho thấy, đến 80% ICO trong giai đoạn 2017–2018 được xem là lừa đảo hoặc không phát triển thành công (nguồn: Satis Group Crypto Research, 2018).

Nhà đầu tư ICO phải tự đánh giá rủi ro rất kỹ, vì đa số dự án không qua kiểm tra năng lực hoặc xác thực pháp lý.
— Adam Draper, CEO Boost VC, nhận định 2020

IEO là gì?

IEO (Initial Exchange Offering) là hình thức gọi vốn trên nền tảng sàn giao dịch tiền điện tử tập trung. Khác với ICO do dự án tự tổ chức, IEO được triển khai và giám sát bởi các sàn lớn như Binance, Huobi, Gate.io.

IEO giúp nâng cao niềm tin nhà đầu tư bằng việc số hóa và xác thực KYC/AML, giảm tỷ lệ rủi ro so với mô hình ICO truyền thống.
— Changpeng Zhao, CEO Binance, phát biểu tại Binance Summit 2021

Nhà đầu tư chỉ cần tài khoản, số dư trên sàn để mua Token trực tiếp, không phải thao tác phức tạp trên nhiều blockchain khác nhau như ICO.

IEO hoạt động như thế nào?

Các dự án muốn phát hành Token sẽ nộp hồ sơ thẩm định lên sàn giao dịch. Sàn sẽ rà soát, kiểm duyệt về tính hợp pháp, đội ngũ phát triển, sản phẩm trước khi đưa Token lên bán công khai cho người dùng.

Toàn bộ quá trình bán Token, phân bổ, bảo mật đều do sàn giám sát – giúp giảm nguy cơ gian lận và nâng mức độ tin cậy. Dự án được tiếp cận ngay tập khách hàng lớn của sàn mà không phải tốn quá nhiều chi phí marketing.

Ví dụ, Binance Launchpad đã giúp nhiều dự án lớn (Axie Infinity, Elrond…) gọi vốn thành công trong các đợt IEO từ 2019 đến nay.

Ưu điểm của IEO

Cam kết xác minh KYC/AML nghiêm ngặt, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.
Nhà đầu tư giao dịch trực tiếp trên sàn, giảm thiểu rủi ro gửi tiền vào hợp đồng thông minh không rõ nguồn gốc như ICO.
Sàn giao dịch chịu trách nhiệm giám sát, hạn chế hoạt động gian lận.
Độ uy tín dự án cao hơn nhờ kiểm duyệt của các sàn lớn.

Thực tế, theo dữ liệu Binance Research (2022), tỷ lệ thành công, phát triển của các dự án gọi vốn IEO cao hơn trung bình 40% so với ICO cùng kỳ.

Xem thêm: TXID là gì? Cách theo dõi giao dịch trên mạng lưới tiền điện tử chính xác

Nhược điểm của IEO

Chi phí niêm yết Token và thuê dịch vụ của sàn rất cao, khâu vận hành phức tạp.
Thanh khoản lại thấp hơn ICO và IDO do phụ thuộc vào độ phổ biến của từng sàn.
Nhà đầu tư bị giới hạn quyền kiểm soát quá trình giao dịch, phụ thuộc quy trình của sàn.
Tập trung quyền lực vào sàn có thể gây mất cân bằng và lợi dụng thị trường.

Ngoài ra, vấn đề pháp lý khi sàn giao dịch gặp sự cố cũng có thể tác động tiêu cực trực tiếp đến nhà đầu tư IEO.

Sàn giao dịch đóng vai trò trung gian đảm bảo – vừa bảo vệ nhà đầu tư, vừa tăng chi phí vận hành cho dự án gọi vốn thông qua IEO.
— Henri Arslanian, PwC Global Crypto Leader, 2023

IDO là gì?

IDO (Initial DEX Offering) là hình thức phát hành coin lần đầu trên sàn phi tập trung (DEX), cho phép mọi cá nhân và dự án tham gia gọi vốn mà không qua trung gian kiểm duyệt như sàn tập trung.

IDO giúp loại bỏ rào cản tập trung, tư duy mở hướng tới cộng đồng đầu tư toàn cầu, nhưng cũng đồng thời đòi hỏi nhà đầu tư tự chịu trách nhiệm cao.
— Raven Protocol Team, ý kiến ra mắt IDO năm 2019

Được ra mắt vào năm 2019, IDO trở thành lựa chọn hàng đầu với những dự án mong muốn huy động vốn nhanh, chi phí thấp và phân phối Token công bằng.

IDO hoạt động như thế nào?

Dự án tổ chức bán Token trực tiếp trên các nền tảng DEX (Uniswap, PancakeSwap, SushiSwap…). Nhà đầu tư kết nối ví phi tập trung (Metamask, Trust Wallet) với DEX và giao dịch mua Token.

Không cần sự cho phép, xác minh từ bất kỳ tổ chức trung gian nào, quá trình diễn ra hoàn toàn On-chain nên mọi hình thức giao dịch, hợp đồng thông minh đều minh bạch và công khai.

Điểm mạnh là phân phối Token tức thì, tăng thanh khoản ngay lập tức – nhà đầu tư có thể mua bán qua lại trên sàn phi tập trung mà không đợi kiểm duyệt hay niêm yết.

Ưu điểm của IDO

Không cần xin phép bất kỳ tổ chức nào, phát hành mở cho toàn cầu.
Cung cấp thanh khoản tức thì ngay khi ra mắt Token.
Giao dịch hoàn toàn On-chain, minh bạch, phi tập trung.
Chi phí phát hành và vận hành thấp hơn ICO, IEO.
Cộng đồng dễ tham gia, cơ hội tiếp cận công bằng.

Theo số liệu của The Block Crypto (2023), hơn 70% các dự án DeFi mới đều chọn gọi vốn thông qua IDO trên các nền tảng DEX phổ biến.

Nhược điểm của IDO

Thiếu kiểm soát nên dễ xuất hiện dự án chất lượng thấp, Rug pull, scam giả mạo.
Biến động giá Token rất mạnh khi cộng đồng giao dịch số lượng lớn.
Không có lớp xác thực danh tính nhà đầu tư, phát sinh rủi ro rửa tiền và vi phạm pháp luật.

Ngoài ra, thiếu sự bảo trợ của các tổ chức, nền tảng tập trung khiến IDO chịu áp lực cạnh tranh, dễ bị bỏ lại nếu thị trường giảm nhiệt.

IDO mở ra thời kỳ mới cho DeFi nhưng cũng mang theo thách thức về bảo mật, minh bạch với cả nhà phát hành lẫn cộng đồng nhà đầu tư.
— Báo cáo ConsenSys DeFi Report, 2021

Sự khác biệt giữa 3 hình thức gọi vốn ICO, IEO và IDO

Mặc dù đều nhằm mục đích gây quỹ cho dự án Blockchain, ICO, IEO và IDO lại có những đặc tính vận hành, quy trình giám sát và tác động pháp lý khác biệt rõ rệt.

Xem thêm: Softbank Vision Fund là gì? Toàn cảnh quỹ đầu tư tiền điện tử lớn

Tiêu chí	ICO	IEO	IDO
Định nghĩa	Phát hành Token lần đầu bán trực tiếp cho cộng đồng, tự tổ chức.	Phát hành Token trên nền tảng sàn giao dịch tập trung (CEX).	Phát hành Token trên sàn phi tập trung (DEX).
Mô tả	Dự án tự phát hành Token, quảng bá trên mạng social, cộng đồng.	Sàn giao dịch chịu trách nhiệm phát hành, giám sát, thu phí và chia % Token.	Sàn DEX niêm yết Token, dự án tự vận hành và mở bán, không kiểm duyệt tập trung.
Pháp lý & trách nhiệm	Dự án tự do phát triển, ít chịu sự kiểm soát pháp luật.	Tuân thủ quy định pháp lý, sàn được ủy quyền quản lý thông qua hợp đồng.	Dự án và sàn DEX cùng chịu trách nhiệm vận hành, minh bạch On-chain.
Bảo mật	Thấp – nhiều dự án scam, dễ bị tấn công.	Cao nhờ KYC/AML, kiểm duyệt dự án, sàn bảo lãnh.	Khá – mọi thứ minh bạch On-chain nhưng thiếu kiểm soát danh tính.
Thanh khoản	Cao, giao dịch dễ dàng trong ngắn hạn.	Trung bình, phụ thuộc quy mô sàn.	Rất cao, giao dịch tức thì trên DEX.
Chi phí vận hành	Thấp	Cao	Thấp
Rủi ro	Rất cao, dễ lừa đảo.	Thấp – có kiểm duyệt, bảo trợ sàn.	Tương đối cao nếu không nghiên cứu kỹ dự án.

Qua thực tiễn, mỗi hình thức đáp ứng các mục tiêu, khẩu vị rủi ro khác nhau. ICO thích hợp cho startup mới, chấp nhận rủi ro để đổi lấy khả năng gọi vốn nhanh. IEO phù hợp nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn và thẩm định, trong khi IDO phân bổ công bằng, linh hoạt, định hướng tương lai của DeFi.

Thị trường sẽ tiếp tục phát triển đa dạng về mô hình gọi vốn. Lựa chọn đúng phụ thuộc vào mục tiêu dự án, kỳ vọng và mức độ chấp nhận rủi ro của cộng đồng nhà đầu tư.
— Trích báo cáo TinTucBitcoin Research, quý 1/2024