Depeg là hiện tượng một stablecoin mất khả năng duy trì giá trị gắn với tài sản tham chiếu, thường là 1 USD, khiến giá lệch khỏi mức ổn định 1:1.
Trong thị trường tiền điện tử, depeg là dấu hiệu rủi ro lớn, làm lung lay niềm tin vào stablecoin – vốn được xem là “nơi trú ẩn an toàn” cho nhà đầu tư khi thị trường biến động.
- Depeg là gì, công thức tính và cách nhận diện stablecoin mất peg.
- Nguyên nhân, hậu quả và các ví dụ điển hình về depeg trong crypto.
- So sánh depeg ở stablecoin bảo chứng và thuật toán, cùng bài học rút ra.
Depeg là gì?
Depeg là tình trạng một stablecoin không duy trì được tỷ giá cố định với tài sản tham chiếu, phổ biến nhất là đồng USD.
Ví dụ, Tether (USDT) được thiết kế bằng 1 USD, nhưng nếu thị trường giao dịch ở mức 0,90 USD hoặc 1,10 USD thì đó là depeg. Sự kiện này phá vỡ niềm tin rằng stablecoin luôn ổn định.
Tại sao depeg quan trọng trong thị trường tiền điện tử?
Depeg làm lung lay vai trò “nơi trú ẩn an toàn” của stablecoin, khiến nhà đầu tư lo ngại mất tài sản khi thị trường biến động mạnh.
Theo báo cáo của CoinMetrics (2023), hơn 70% dòng tiền trong DeFi luân chuyển qua stablecoin. Do đó, một sự cố depeg lớn có thể kéo theo hiệu ứng dây chuyền, gây rủi ro hệ thống.
“Stablecoin được kỳ vọng là bến đỗ an toàn trong thị trường crypto. Khi mất peg, đó không chỉ là sự kiện tài chính, mà còn là khủng hoảng niềm tin.”
Changpeng Zhao (CZ) – CEO Binance, 2022, Binance Blog
Công thức tính depeg là gì?
Depeg được đo bằng phần trăm lệch so với giá tham chiếu. Công thức phổ biến:
Depeg = (Giá hiện tại / Giá tham chiếu) × 100% − 100%
Nếu 1 stablecoin có giá 0,95 USD thay vì 1 USD, depeg = -5%, nghĩa là nó đã mất 5% giá trị.
Khi nào depeg bằng 0%?
Depeg = 0% đồng nghĩa stablecoin giữ nguyên tỷ lệ 1:1 so với tài sản tham chiếu.
Đây là trạng thái lý tưởng, phản ánh sự ổn định mà nhà phát hành và người dùng mong muốn.
Depeg âm và dương có ý nghĩa gì?
Depeg âm nghĩa stablecoin giao dịch dưới mức peg, thể hiện sự suy yếu niềm tin.
Depeg dương hiếm gặp, phản ánh nhu cầu tăng cao bất thường, nhưng thường cũng chỉ ra sự mất cân đối trong cơ chế vận hành.
Nguyên nhân nào dẫn đến depeg?
Nguyên nhân phổ biến gồm biến động cung cầu, thiếu thanh khoản, lỗi hệ thống hoặc khủng hoảng niềm tin.
Ví dụ, khi ngân hàng Silicon Valley Bank phá sản (3/2023), 3,3 tỷ USD dự trữ của USDC bị mắc kẹt, dẫn đến USDC mất peg tạm thời.
“Mất peg không chỉ là rủi ro kỹ thuật mà còn là cú sốc niềm tin. Khi niềm tin sụp đổ, ngay cả stablecoin lớn nhất cũng khó tránh khỏi bán tháo.”
Vitalik Buterin – Nhà sáng lập Ethereum, 2022, Ethereum Foundation
Depeg trong stablecoin bảo chứng là gì?
Stablecoin bảo chứng được hỗ trợ bởi tài sản thực như USD hoặc trái phiếu chính phủ, ví dụ USDT và USDC.
Dù có cơ chế bảo chứng, chúng vẫn đối mặt với depeg khi niềm tin bị suy yếu. Trường hợp USDC mất peg do sự kiện SVB năm 2023 là minh chứng rõ ràng.
Depeg trong stablecoin thuật toán có khác gì?
Stablecoin thuật toán không dựa vào tài sản bảo chứng, mà dùng cơ chế điều chỉnh cung cầu tự động.
Sự kiện TerraUSD (UST) và LUNA năm 2022 cho thấy cơ chế này dễ sụp đổ khi niềm tin biến mất, dẫn đến bán tháo hàng loạt.
“Sự sụp đổ của UST là minh chứng cho việc stablecoin thuật toán không thể thay thế niềm tin thị trường bằng công thức toán học.”
Janet Yellen – Bộ trưởng Tài chính Mỹ, 2022, CNBC
Tại sao 1 USDT không thể đổi trực tiếp thành 1 USDC?
Dù cả hai peg với USD, sự khác biệt trong cơ chế bảo chứng, minh bạch dự trữ và thanh khoản khiến tỷ lệ trao đổi lệch khỏi 1:1.
USDC minh bạch hơn với báo cáo kiểm toán thường xuyên, trong khi USDT nhiều lần bị chỉ trích về dự trữ tài sản, dẫn đến định giá khác biệt trên thị trường.
Ví dụ điển hình về depeg trong thị trường crypto
Các sự kiện lớn gồm: TerraUSD (UST) mất peg 2022, USDC mất peg 2023, USDT nhiều lần depeg trong lịch sử, và Iron Finance (IRON) sụp đổ năm 2021.
Mỗi sự kiện đều gây thiệt hại hàng tỷ USD và làm chao đảo toàn bộ thị trường crypto.
| Sự kiện | Stablecoin | Thời điểm | Mức depeg | Hậu quả |
|---|---|---|---|---|
| UST & LUNA sụp đổ | TerraUSD (UST) | 05/2022 | 0,10 USD | Xóa sổ 18 tỷ USD vốn hóa |
| SVB phá sản | USD Coin (USDC) | 03/2023 | 0,88 USD | Lan truyền sang nhiều stablecoin khác |
| Nghi ngờ dự trữ | Tether (USDT) | 10/2018 | 0,92 USD | Vốn hóa giảm 600 triệu USD |
| Bank Run | Iron Finance (IRON) | 06/2021 | < 0,75 USD | TITAN mất toàn bộ 2 tỷ USD vốn hóa |
Những câu hỏi thường gặp
Depeg stablecoin có thường xuyên xảy ra không?
Depeg không thường xuyên, nhưng mỗi lần xảy ra đều gây chấn động thị trường, nhất là với stablecoin vốn hóa lớn.
Đầu tư vào stablecoin có an toàn không?
Stablecoin giảm rủi ro biến động so với crypto khác, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ depeg và rủi ro pháp lý.
Stablecoin nào ít có nguy cơ depeg nhất?
Stablecoin có vốn hóa lớn, dự trữ minh bạch như USDC thường ít rủi ro hơn stablecoin thuật toán.
Có thể phòng tránh rủi ro depeg bằng cách nào?
Nhà đầu tư nên đa dạng hóa stablecoin, chọn loại có minh bạch dự trữ và phân bổ vốn hợp lý.
Depeg có ảnh hưởng đến Bitcoin và Ethereum không?
Có, vì khi stablecoin mất peg, dòng tiền rút khỏi crypto, kéo giá BTC và ETH giảm mạnh.
