Lạm phát là gì? Tìm hiểu về khái niệm lạm phát

Lạm phát là mức giá chung tăng theo thời gian, khiến sức mua của mỗi đơn vị tiền tệ giảm đi. Nói ngắn gọn: cùng một số tiền, bạn mua được ít hàng hóa dịch vụ hơn so với trước.

Lạm phát thường được đo bằng CPI. Nó chịu tác động bởi cung tiền, cầu tiêu dùng, chi phí đầu vào và kỳ vọng. Trong thực tế, bạn cảm nhận lạm phát qua giá phở, xăng, tiền điện… tăng dần theo năm.

Lạm phát là gì?

Lạm phát là hiện tượng mức giá chung của hàng hóa, dịch vụ tăng lên, sức mua tiền tệ giảm xuống. Đo lường phổ biến nhất là CPI do cơ quan thống kê công bố định kỳ.

Ví dụ đời thường: bát phở phổ thông nay 30.000 – 40.000 VNĐ, trong khi khoảng 10 năm trước chỉ khoảng 20.000 VNĐ. Khi giá tăng theo thời gian, mỗi 20.000 VNĐ chỉ mua được 2/3 hoặc nửa bát phở so với trước.

OECD định nghĩa lạm phát là sự gia tăng mức giá chung đối với rổ hàng hóa dịch vụ hộ gia đình mua để tiêu dùng. CPI phản ánh thay đổi này theo thời gian.

Cách nhận biết lạm phát thế nào?

Cách trực tiếp là theo dõi CPI, lãi suất, cung tiền và so sánh với tăng trưởng GDP; gián tiếp là quan sát giá hàng ngày, độ khan hiếm hàng hóa khi đứt gãy chuỗi cung ứng.

Tại Hoa Kỳ, BLS công bố CPI hàng tháng. Giai đoạn hậu dịch, CPI 12 tháng kết thúc tháng 7/2021 tăng 5,4%, phản ánh áp lực giá đáng kể so với mục tiêu 2%.

Về cung tiền, chỉ số M2 trên FRED cho thấy xu hướng tăng dài hạn. Khi cung tiền tăng nhanh hơn sản lượng, rủi ro lạm phát cao hơn theo quan điểm tiền tệ học.

“Lạm phát luôn và ở mọi nơi là một hiện tượng tiền tệ, xảy ra khi lượng tiền tăng nhanh hơn sản lượng.”

Milton Friedman, nhà kinh tế học (dẫn lại bởi Heritage Foundation, 2021). 

Vì sao lạm phát là sự kiện thường trực trong đời sống?

Do giá cả được điều chỉnh liên tục bởi chi phí sản xuất, cầu tiêu dùng và chính sách tiền tệ, lạm phát thường tăng nhẹ theo thời gian, rõ nét khi có cú sốc như dịch bệnh hay chiến sự.

IMF phân tích các làn sóng lạm phát thường bắt nguồn từ ba nhóm: phục hồi cầu, cú sốc chi phí/nguồn cung và kỳ vọng lạm phát. Những cú sốc chuỗi cung ứng hậu Covid-19 khiến mức giá leo thang nhanh.

Khi thiếu các chỉ số thời gian thực, bạn có thể “đo” lạm phát bằng giỏ chi tiêu quen thuộc: thực phẩm, xăng, dịch vụ thiết yếu và hóa đơn gia đình.

Nguyên nhân nào dẫn đến lạm phát?

Cốt lõi là chênh lệch giữa tăng trưởng tiền tệ và tăng trưởng sản lượng. Khi tiền tăng nhanh hơn hàng hóa dịch vụ, mức giá chung tăng.

Giai đoạn 2020–2021, các gói hỗ trợ khổng lồ và đứt gãy chuỗi cung ứng đã đẩy giá nhiều mặt hàng lên cao. Hoa Kỳ chứng kiến CPI tăng 5,4% năm 2021, trong khi M2 mở rộng mạnh.

Trường hợp Argentina nhiều năm đối mặt lạm phát cao. IMF ghi nhận lạm phát trung bình cao và biến động lớn, dù gần đây có tháng hạ nhiệt.

Ví dụ minh họa: Lạm phát token trong AMM là gì?

Trong AMM, dự án mới thường phát nhiều token thưởng LP để hút thanh khoản, khiến nguồn cung token tăng nhanh, tạo “lạm phát” token.

Nếu AMM thu hút nhiều khối lượng giao dịch, phí và tiện ích tạo nhu cầu thực cho token, giá có thể giữ hoặc tăng. Ngược lại, nếu volume thấp, thưởng phát hành không được bù đắp, giá suy giảm.

Cơ chế này tương tự kinh tế vĩ mô: cung tiền (token) tăng nhanh hơn “GDP” của hệ (doanh thu/tiện ích), áp lực giá xuất hiện.

Lạm phát thời Covid-19 có gì đặc biệt?

Khác thường ở quy mô kích thích tài khóa–tiền tệ và cú sốc chuỗi cung ứng. Giá năng lượng, vận tải, xe hơi đã tăng mạnh trong 2021.

BLS cho thấy CPI Hoa Kỳ tháng 7/2021 tăng 5,4% so cùng kỳ, cao hơn giai đoạn bình thường. Fed ban đầu nhận định áp lực “tạm thời” do hàng hóa bền, sau đó điều chỉnh quan điểm khi diễn biến kéo dài.

“Có vẻ khó xảy ra việc lạm phát hàng hóa bền tiếp tục đóng góp quan trọng trong thời gian dài.”

Jerome Powell, Chủ tịch Fed, bài phát biểu Jackson Hole, 27/8/2021. 

Tại sao chính phủ không để nền kinh tế giảm phát?

Giảm phát làm trì hoãn chi tiêu, doanh thu doanh nghiệp giảm, thất nghiệp tăng, vòng xoáy suy thoái kéo dài. Chi phí giảm phát thường lớn hơn lợi ích.

Khi giá kỳ vọng giảm, người dân hoãn mua sắm, đầu tư chậm lại, tín dụng xấu tăng. Do đó, hầu hết quốc gia đặt mục tiêu lạm phát thấp – ổn định thay vì giảm phát.

IMF, OECD và nhiều NHTW ưu tiên mục tiêu lạm phát ổn định quanh 2% để cân bằng tăng trưởng–việc làm–giá cả.

Lạm phát tác động đến tài sản cá nhân ra sao?

Lạm phát bào mòn sức mua tiền nhàn rỗi. Giữ tiền mặt dài hạn khiến giá trị thực giảm.

Dữ liệu in2013dollars cho thấy 1 USD năm 1971 đến 2025 chỉ còn khoảng 12,5% sức mua, tương ứng lạm phát trung bình 3,93%/năm.

Do đó, nhà đầu tư tìm đến các tài sản phòng hộ như vàng, bất động sản hoặc một số tài sản kỹ thuật số có nguồn cung hữu hạn.

Vàng có vai trò phòng hộ lạm phát như thế nào?

Vàng có nguồn cung hữu hạn, lịch sử lưu giữ giá trị lâu đời, được cả nhà đầu tư lẫn công nghiệp sử dụng.

Trong kỷ nguyên tiền pháp định hậu 1971, giá vàng tăng mạnh theo chu kỳ. Dữ liệu lịch sử dài hạn cho thấy vàng có xu hướng bù đắp mất giá tiền tệ trong trung–dài hạn, dù biến động ngắn hạn đáng kể.

Vàng ít phụ thuộc chính trị hơn bất động sản, có tính thanh khoản toàn cầu, nhưng bị ảnh hưởng bởi chính sách, chi phí lưu ký, và không tạo dòng tiền như cho thuê nhà.

Bất động sản phòng hộ lạm phát ra sao?

Bất động sản khan hiếm tự nhiên, nhu cầu tăng theo dân số và đô thị hóa, vừa giữ giá vừa tạo dòng tiền cho thuê.

MSCI ước tính quy mô thị trường BĐS do tổ chức quản lý đạt khoảng 10,5 nghìn tỷ USD năm 2020 và tăng lên khoảng 11,4 nghìn tỷ USD năm 2021.

BĐS chịu ràng buộc pháp lý, thuế, thanh khoản kém hơn vàng, nhưng lại có lợi thế dòng tiền định kỳ và đòn bẩy tài chính.

Bitcoin có phải “vàng kỹ thuật số” và phòng hộ lạm phát?

Bitcoin có tổng cung giới hạn, hoạt động ngoài hệ thống quốc gia, lưu chuyển xuyên biên giới với chi phí thấp, khó làm giả nhờ blockchain.

So với vàng, Bitcoin nhỉnh hơn về khả năng chia nhỏ, lưu trữ, di chuyển. Tuy nhiên, biến động giá cao và rủi ro pháp lý khiến vai trò phòng hộ còn tùy giai đoạn. Quy mô thị trường nhỏ hơn vàng nhiều lần nên nhạy với dòng tiền.

Khi lạm phát và bất ổn tăng, một bộ phận nhà đầu tư coi Bitcoin như tài sản thay thế; song chiến lược phân bổ nên thận trọng theo khẩu vị rủi ro và khung thời gian đầu tư.

Trong bối cảnh tài chính số phát triển, các nền tảng như BingX giúp nhà đầu tư tiếp cận Bitcoin, vàng kỹ thuật số và các công cụ giao dịch đa dạng, đồng thời cung cấp dữ liệu phân tích, chỉ báo và hướng dẫn giúp người mới hiểu rõ hơn về tác động của lạm phát đến tài sản kỹ thuật số.

Giá Bitcoin biến động mạnh có làm mất vai trò phòng hộ?

Biến động không phủ nhận xu hướng dài hạn. Nhiều tài sản mới từng biến động mạnh rồi trưởng thành khi quy mô thị trường lớn lên.

Lịch sử vàng chứng kiến đỉnh 1980 rồi điều chỉnh hơn 60% và kéo dài nhiều năm. Tương tự, cổ phiếu Amazon từng giảm khoảng 90% sau bong bóng dot-com trước khi chinh phục vùng giá mới nhờ nền tảng kinh doanh.

“Thị trường đôi khi định giá quá mức hoặc quá bi quan trong ngắn hạn; giá dài hạn phản chiếu dòng tiền và niềm tin.”

Nhận định tổng hợp từ dữ liệu lịch sử vàng và cổ phiếu Amazon, Macrotrends (truy xuất 2025). 

Inflation hedge là thị trường lớn cỡ nào?

Với M2 Hoa Kỳ tăng dài hạn và lạm phát trung bình nhiều thập kỷ quanh 3 – 4%/năm, nhu cầu tài sản phòng hộ là bền vững.

Ở quy mô toàn cầu, các tài sản hữu hạn như vàng và BĐS đã rất lớn. MSCI cho thấy BĐS do tổ chức quản lý đạt 10,5 nghìn tỷ USD (2020) và 11,4 nghìn tỷ USD (2021).

Thị trường phòng hộ còn mở cho tài sản kỹ thuật số khi nhà đầu tư tìm kiếm đa dạng hóa.

“Thiết kế chính sách tiền tệ không thể một mình kiểm soát lạm phát nếu kỷ luật tài khóa suy yếu kéo dài.”

Breakingviews, Reuters, 16/10/2025, bình luận về vai trò tài khóa trong kiểm soát lạm phát.

So sánh nhanh: Vàng, Bất động sản, Bitcoin phòng hộ lạm phát

Dưới đây là bảng so sánh ngắn gọn các tiêu chí chính, phục vụ định hướng phân bổ tài sản theo mục tiêu và khẩu vị rủi ro.

“Mục tiêu của chúng tôi là lạm phát bình quân 2% theo thời gian, song vẫn theo dõi sát rủi ro.”

Jerome Powell, Jackson Hole, 27/8/2021. 

Những câu hỏi thường gặp

CPI tăng nghĩa là chắc chắn lạm phát tăng?

Đa phần là có, nhưng CPI có độ trễ và chịu ảnh hưởng cấu phần. Hãy xem thêm lạm phát lõi, kỳ vọng và tiền lương.

Lãi suất tăng có luôn giảm lạm phát?

Thường giúp hạ cầu và kéo lạm phát về mục tiêu, nhưng hiệu lực phụ thuộc tài khóa, kỳ vọng và cú sốc nguồn cung.

Vì sao giữ tiền mặt lâu dài bị “mòn”?

Vì sức mua giảm dần. 1 USD năm 1971 đến 2025 chỉ còn khoảng 12,5% sức mua.

Bitcoin có thay thế vàng trong vai trò phòng hộ?

Chưa thể khẳng định. Bitcoin có lợi thế kỹ thuật số nhưng biến động cao, phụ thuộc chấp nhận thể chế. Nên đa dạng hóa.

BĐS có luôn thắng lạm phát?

Không phải mọi nơi, mọi thời điểm. BĐS chịu chu kỳ, lãi suất, thanh khoản và pháp lý địa phương. Dữ liệu dài hạn tích cực nhưng phân hóa.

Lưu ý: Nội dung bài viết chỉ nhằm cung cấp thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư. Vui lòng tự nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định. Chúng tôi không chịu trách nhiệm đối với mọi kết quả phát sinh từ quyết định đầu tư của bạn.