Donald Trump mới đây tuyên bố Hoa Kỳ không đặt ưu tiên vào đàm phán thương mại với Canada, thay vào đó có thể duy trì các mức thuế hiện tại, khiến quan hệ hai nước tiếp tục căng thẳng và các nghị sĩ Canada rơi vào thế bị động.
Với hơn 75% hàng xuất khẩu của Canada hướng tới Hoa Kỳ, các ngành công nghiệp chủ chốt ở Canada chịu áp lực lớn từ các mức thuế mới của Hoa Kỳ, trong khi Hoa Kỳ vẫn ưu ái ký thỏa thuận cùng các đối tác khác.
- Donald Trump công khai không ưu tiên đàm phán thương mại với Canada, duy trì mức thuế quan gây áp lực dài hạn lên nền kinh tế Canada.
- Canada chủ động gặp mặt giới chức Hoa Kỳ nhưng không tạo ra được tiến triển do Nhà Trắng thiếu chia sẻ quan điểm khẩn cấp và ưu tiên đàm phán.
- Ngành công nghiệp Canada, đặc biệt là ô tô, thép, nhôm đang đối mặt nguy cơ đình trệ khi chưa có giải pháp thoát khỏi các hàng rào thuế mới.
Vì sao Trump không muốn tiến tới một thỏa thuận thương mại với Canada ở thời điểm này?
Donald Trump thẳng thắn cho rằng Hoa Kỳ “không tập trung vào việc đạt được thỏa thuận thương mại với Canada”, phát biểu này nhấn mạnh chính sách thương mại mới của Nhà Trắng với Canada đã thay đổi rõ rệt.
Bình luận từ CEO AmCham Canada: “Tuyên bố của Trump cho thấy ưu tiên với Canada đã tụt xuống mức rất thấp trong chương trình nghị sự của Hoa Kỳ”
John William, CEO AmCham Canada, theo Globe and Mail, 2024
Các phát biểu gần đây của Trump đều thể hiện sự lạnh nhạt trong quan hệ thương mại song phương. Thay vì xúc tiến các cuộc đàm phán để đạt hiệp định mới, ông nhấn mạnh sẽ duy trì mức thuế quan hiện hành.
Điều này gây ra trạng thái “chờ đợi” kéo dài khiến thị trường tài chính Canada không dám phản ứng mạnh. Bloomberg ghi nhận đồng USD Canada gần như không biến động ngay sau tuyên bố của ông Trump, do các nhà đầu tư đã quen với lập trường lặp lại này của Hoa Kỳ.
Canada đã chủ động tiếp cận giới chức Hoa Kỳ như thế nào?
Tuần qua, các quan chức cấp cao Canada đã dành cả ngày trao đổi với các nghị sĩ Cộng hòa tại Washington, với hy vọng tìm kiếm lối thoát cho bế tắc thuế quan.
Không dừng lại ở đó, Bộ trưởng phụ trách thương mại với Hoa Kỳ, Dominic LeBlanc, cũng có cuộc gặp kín với Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick. Tuy nhiên, các nỗ lực này không mang lại tiến triển thực chất do Nhà Trắng không coi trọng vấn đề.
“Chúng tôi đã có nhiều cuộc trao đổi mang tính xây dựng, nhưng Hoa Kỳ chưa có cùng quan điểm cấp bách như Canada.”
Dominic LeBlanc, Bộ trưởng phụ trách thương mại Hoa Kỳ-Canada, phát biểu sau chuyến công tác tại Washington, tháng 7/2025, CBC News
Thủ tướng Canada Mark Carney từ trước cũng đã tiên liệu nguy cơ đình trệ đàm phán. Ông nhấn mạnh Canada không chấp nhận một “thỏa thuận có hại”, nhấn mạnh sự kiên định trước áp lực thời hạn do Hoa Kỳ đề ra.
Bối cảnh thực chất: Thuế mới của Hoa Kỳ ảnh hưởng như thế nào đến các ngành của Canada?
Trump đã tái áp dụng hàng loạt mức thuế cao lên thép, nhôm, ô tô nhập khẩu từ Canada. Dù xuất khẩu sang Hoa Kỳ vẫn được duy trì nhờ Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA) còn hiệu lực, các dòng thuế bổ sung tạo sức ép lớn cho doanh nghiệp sản xuất Canada.
“Các mức thuế mới khiến chúng tôi lâm vào cảnh mịt mù, không biết phải lên kế hoạch sản xuất và xuất khẩu thế nào trong vài tháng tới.”
Linda Walcott, Giám đốc điều hành Canadian Automotive Association, trả lời Reuters, 7/2025
Theo số liệu Bộ Công Thương Canada, khoảng 75% giá trị hàng xuất khẩu của Canada đổ vào thị trường Hoa Kỳ, trong đó ngành sản xuất ô tô, nguyên liệu kim loại là mũi nhọn với hơn 500.000 lao động phụ thuộc trực tiếp vào dòng thương mại với Hoa Kỳ.
Báo cáo của Viện Nghiên cứu Chính sách Canada (CPI, 2025) lưu ý rằng bất kỳ sự kéo dài thêm nào trong bế tắc thương mại đều đe dọa cắt giảm ít nhất 0,7% tổng sản phẩm quốc nội Canada mỗi năm, chủ yếu ở các tỉnh phía đông nơi tập trung các tập đoàn nặng về cơ khí – luyện kim, lắp ráp, chế tạo phụ tùng ô tô.
Mục tiêu của Canada và giới hạn hiện tại là gì?
Chính phủ Canada đặt mục tiêu gỡ bỏ hoặc giảm sâu các thuế quan mới ngay trong năm 2025, song vướng mắc lớn nhất là sự thờ ơ của phía Hoa Kỳ trước những đề xuất khẩn từ Ottawa.
“Chúng tôi sẵn sàng đàm phán nghiêm túc nhưng sẽ không ký một hiệp định bất lợi chỉ để đáp ứng các mốc thời gian ý chí từ Nhà Trắng.”
Thủ tướng Canada Mark Carney, phát biểu tại Ottawa, 7/2025, theo National Post
Mặc dù cán cân thương mại hai nước năm 2024 có tổng kim ngạch gần 1 nghìn tỷ USD, ưu tiên của Washington lúc này đã chuyển sang các thỏa thuận song phương khác như với Nhật Bản.
| Tiêu chí | Canada – Hoa Kỳ | Hoa Kỳ – Nhật Bản |
|---|---|---|
| Tổng kim ngạch thương mại 2024 | 918 tỷ USD | 235 tỷ USD |
| Số lượng lao động trực tiếp ảnh hưởng | > 3 triệu | 1,6 triệu |
| Thuế suất đặc biệt mới từ 2025 | Thép, nhôm, xe: 10-20% | Hàng tiêu dùng chọn lọc: 15% |
| Vị thế ưu tiên với Hoa Kỳ | Thấp | Cao |
Điều này khiến các doanh nghiệp xuất khẩu và nhà đầu tư Canada đối mặt tâm lý bất ổn, buộc nhiều doanh nghiệp phải trì hoãn kế hoạch mở rộng, điều chỉnh dòng vốn hoặc tái cấu trúc sản xuất guồng máy phụ thuộc Hoa Kỳ.
Hiệp định USMCA còn phát huy tác dụng ra sao?
Dù chưa có thêm thỏa thuận mới, phần lớn hàng xuất khẩu Canada vẫn hưởng ưu đãi thuế suất nhờ USMCA do ông Trump ký nhiệm kỳ trước. Tuy nhiên, những dòng thuế bổ sung lại đứng ngoài phạm vi bảo hộ của hiệp định, gây ảnh hưởng nặng nề khi các doanh nghiệp phải hứng chịu song song hai chế độ thuế khác nhau.
Báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tháng 6/2025 chỉ rõ: “USMCA làm giảm đáng kể các rào cản kỹ thuật thương mại, nhưng ngoại lệ về thuế bảo hộ vẫn cho phép Washington áp đặt các dòng thuế riêng biệt bất kỳ khi nào Hoa Kỳ thấy cần thiết để bảo vệ thị trường nội địa.”
Nhiều doanh nghiệp Canada đã phải tìm cách đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, chủ động dịch chuyển một phần sản lượng sang các thị trường ngoài Hoa Kỳ. Tuy nhiên, do nền kinh tế hai nước phụ thuộc lẫn nhau quá lớn, giải pháp này chỉ mang tính chống đỡ tạm thời.
Nền kinh tế Canada và động thái của Ngân hàng Trung ương phản ứng như thế nào?
Ngân hàng Trung ương Canada duy trì lãi suất chủ đạo ở mức 2,75% trong phiên họp ngày 30/7/2025, giữ ổn định lần thứ 3 liên tiếp bất chấp tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và lạm phát vừa bật tăng trở lại.
“Chúng tôi cần thời gian đánh giá tác động thực sự của sự bất ổn thương mại, đặc biệt khi chính sách thuế của Hoa Kỳ còn nhiều biến động.”
Sarah Dawkins, Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada, bình luận trong họp báo 7/2025, Financial Times
Kể từ tháng 6/2024 đến nay, Ngân hàng Trung ương Canada đã 3 lần giảm mạnh tổng cộng 2,25 điểm % lãi suất để kích thích kinh tế. Tuy nhiên, triển vọng phục hồi đang phụ thuộc lớn vào sự ổn định thương mại với Hoa Kỳ, do xuất khẩu giữ vai trò động lực tăng trưởng chủ lực.
Kịch bản kéo dài thuế suất cao của Hoa Kỳ dự kiến sẽ làm chậm dòng vốn đầu tư, đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên thêm khoảng 0,2 điểm % trong nửa cuối năm 2025 nếu không có biến chuyển tích cực từ quá trình đàm phán.
Hậu quả cho ngành ô tô, thép và nhôm Canada cụ thể đến đâu?
Báo cáo từ Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Canada cho biết chỉ riêng mức thuế mới áp lên linh kiện có thể khiến hàng nghìn nhà máy phụ trợ đối mặt nguy cơ thua lỗ và đóng cửa sớm. Sản lượng thép, nhôm giảm mạnh do đơn hàng từ Hoa Kỳ bị trì hoãn hoặc hủy, nguồn cung linh phụ kiện bị đứt gãy làm tăng chi phí vận hành toàn hệ thống.
Mỗi tháng trì hoãn dỡ bỏ thuế, ngành sản xuất ô tô Canada có thể mất trung bình 1,7% lợi nhuận, kéo giảm tốc độ phục hồi sau đại dịch. Rủi ro sa thải lao động cũng tăng lên khi các tập đoàn đa quốc gia đánh giá lại chiến lược duy trì sản xuất tại Canada.
Theo báo cáo của Bộ Công Thương Canada (7/2025), nếu xu hướng này kéo dài đến hết năm, ngành sản xuất ô tô có thể mất thêm khoảng 12.000 việc làm, kéo theo ảnh hưởng lan sang chuỗi cung ứng và hệ sinh thái dịch vụ phụ trợ.
So sánh: Vì sao các đối tác khác như Nhật Bản lại được Hoa Kỳ ưu tiên hơn Canada?
Hoa Kỳ và Nhật Bản mới ký thỏa thuận ưu đãi thương mại với mức thuế chỉ 15% và đổi lại Nhật đầu tư thêm 550 tỷ USD vào nền kinh tế Hoa Kỳ. Đây là ưu đãi rõ rệt so với việc Canada không được đề cập đến thỏa thuận tương tự dù quy mô thương mại song phương cao hơn gấp bốn lần.
“Sự lựa chọn đối tác ưu tiên thể hiện chiến lược đa dạng hóa rủi ro chính trị và kinh tế của Washington, thay vì lệ thuộc vào một bạn hàng truyền thống duy nhất như Canada.”
Rachel Lim, chuyên gia Giao dịch quốc tế, Viện Brookings, 2025
Sự đẩy mạnh hợp tác với châu Á, cùng định hướng thu hút vốn đầu tư khổng lồ đã khiến Hoa Kỳ chuyển trọng tâm từ những thị trường quen thuộc như Canada sang các đối tác có cam kết đóng góp cho kinh tế nội địa Hoa Kỳ mạnh mẽ hơn.
Ngoài ra, các chuyên gia còn ghi nhận yếu tố “môi trường chính sách” – trong khi Canada đi theo hướng bảo vệ quyền lợi nội địa, Nhật đồng ý các điều kiện hỗ trợ logistics, chuyển giao công nghệ mới có lợi cho sản xuất của Hoa Kỳ.
Triển vọng ngắn hạn và kịch bản thương mại Hoa Kỳ-Canada 2025
Phần lớn chuyên gia đều chung nhận định, chưa thể có tiến bộ lớn trong đàm phán thương mại Hoa Kỳ-Canada ít nhất đến hết năm 2025, trừ phi có thay đổi đột phá về chính sách từ phía Nhà Trắng.
Canada buộc phải lựa chọn giữa việc chấp nhận duy trì các mức thuế mới gây bất lợi, hoặc kỳ vọng vào sự dịch chuyển chiến lược khi cán cân thương mại Hoa Kỳ-Canada trở nên mất cân đối do suy giảm đầu tư, hợp tác sản xuất xuyên biên giới.
Trong khi đó, các công ty Canada tích cực tìm đối tác xuất khẩu mới, đưa ra các giải pháp tạm thời như hợp tác chuỗi cung ứng với Mexico, EU. Tuy nhiên các lựa chọn thay thế này không thể bù đắp hoàn toàn cho quy mô thị trường Hoa Kỳ.
Chuyên gia phân tích của Bloomberg Economics dự báo nếu dòng thuế mới kéo dài trên 9 tháng nữa, tỷ lệ tăng trưởng GDP Canada có thể giảm mạnh còn 1,1% trong năm 2025, thay vì 2,3% kỳ vọng nếu thương mại với Hoa Kỳ trở lại thông thoáng.
Một số đề xuất và khuyến nghị từ các chuyên gia thương mại
Nhiều chuyên gia khuyến cáo chính phủ Canada nên tăng cường đàm phán song song với các thị trường mới để giảm phụ thuộc quá lớn vào Hoa Kỳ. Ngoài ra, cần hỗ trợ quyết liệt hơn về chính sách thuế trong nước để giảm bớt áp lực cho doanh nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp từ hàng rào thuế Hoa Kỳ.
Chính phủ Canada cũng nên chủ động thúc đẩy các sáng kiến về chuyển đổi số, tự động hóa sản xuất nhằm tăng năng suất và giảm chi phí, đồng thời mở rộng chương trình hỗ trợ xuất khẩu sang các khu vực đang có nhu cầu lớn như ASEAN, Ấn Độ, Châu Phi.
“Đa dạng hóa thị trường là đòn bẩy duy nhất giúp Canada chủ động trước bất định thương mại với Hoa Kỳ, đặc biệt trong hoàn cảnh Washington liên tục thay đổi chính sách…”
Francois Girard, Giám đốc nghiên cứu Viện Chính sách Toàn cầu Canada, 2025
Các chuyên gia cũng đề xuất cần sớm có lộ trình điều chỉnh chiến lược an ninh kinh tế quốc gia, củng cố năng lực ứng phó các biến động từ đối tác thương mại lớn nhất thế giới bằng các quỹ dự phòng, bảo lãnh tín dụng, tăng cường năng lực logistics nội địa.
Những câu hỏi thường gặp
Hiện tại các mức thuế mới của Hoa Kỳ áp lên Canada bao gồm những lĩnh vực nào?
Chủ yếu tập trung vào thép, nhôm, linh kiện và xe ô tô. Đây đều là những ngành xuất khẩu chủ lực, tạo ra tác động lớn tới nền kinh tế Canada.
Những doanh nghiệp nào của Canada bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất?
Đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất ô tô, luyện kim và linh kiện, do chuỗi cung ứng phụ thuộc sâu sắc vào thị trường Hoa Kỳ.
Bao giờ triển vọng có thể đạt một thỏa thuận thương mại mới?
Các chuyên gia nhận định ít nhất đến cuối năm 2025 mới có khả năng tiến triển, phụ thuộc vào thay đổi lập trường của Nhà Trắng.
USMCA còn bảo vệ được quyền lợi nào cho xuất khẩu Canada không?
USMCA vẫn mang lại ưu đãi cho phần lớn hàng hóa nhưng không loại trừ được các dòng thuế bổ sung do Tổng thống Hoa Kỳ áp đặt ngoài khuôn khổ hiệp định.
Ngân hàng Trung ương Canada đã phản ứng thế nào sau cuộc khủng hoảng thuế này?
Ngân hàng Trung ương Canada duy trì lãi suất thấp và chờ đợi tín hiệu rõ ràng hơn từ thương mại Hoa Kỳ, ưu tiên giữ ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ ngành xuất khẩu.
Lý do Hoa Kỳ ưa chuộng Nhật Bản thay vì Canada ở thời điểm hiện tại?
Nhật Bản cam kết đầu tư lớn hơn và đồng ý nhiều điều kiện chuyển giao công nghệ, còn ưu tiên với Canada bị giảm do các yếu tố cạnh tranh chính trị và kinh tế.
Canada có giải pháp gì để đối phó với tình trạng “lơ lửng” thương mại?
Chính phủ và doanh nghiệp đang mở rộng tìm đối tác mới, thay đổi chính sách nội bộ và đầu tư chuyển đổi số, nhưng vẫn gặp khó khăn do phụ thuộc lớn vào thị trường Hoa Kỳ.
