Mergers and Acquisitions (M&A) là hoạt động sáp nhập và mua lại giữa hai hay nhiều doanh nghiệp nhằm mở rộng quy mô, giành thị phần hoặc bổ sung năng lực cốt lõi.
Một thương vụ M&A có thể thanh toán bằng tiền mặt, cổ phiếu, nợ hoặc kết hợp, hướng tới sở hữu một phần hay toàn bộ doanh nghiệp mục tiêu để tạo giá trị cộng hưởng và tăng trưởng nhanh.
- M&A gồm hai dạng: sáp nhập (Mergers) và mua lại (Acquisitions), triển khai theo chiều dọc, chiều ngang hoặc kết hợp.
- Lợi ích: mở rộng quy mô, tiết kiệm chi phí, đa dạng hóa sản phẩm, tăng trưởng nhanh; rủi ro: chi phí lớn, tích hợp văn hóa, định giá sai, biến động tổ chức.
- Dòng M&A công nghệ 2024–2025 dịch chuyển sang các thương vụ lớn gắn với AI, hạ tầng tính toán và dữ liệu, dù tổng số thương vụ giảm.
Mergers and Acquisitions là gì?
M&A là viết tắt của Mergers and Acquisitions, mô tả hoạt động sáp nhập hoặc mua lại giữa các doanh nghiệp nhằm sở hữu một phần hay toàn bộ doanh nghiệp khác để mở rộng kinh doanh.
Trong thực tiễn, M&A là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp tăng tốc tiếp cận thị trường, công nghệ và nhân tài thay vì tự xây từ đầu.
Tùy mục tiêu, thương vụ có thể cấu trúc bằng tiền mặt, cổ phiếu, thế chấp nợ hoặc kết hợp.
Sáp nhập (Merger) là gì?
Sáp nhập là quá trình hai công ty có quy mô, mục tiêu tương đồng hợp nhất thành một pháp nhân lớn hơn, duy nhất.
Các merger thường nhằm hợp nhất sản phẩm, khách hàng và tài sản trí tuệ, tạo hiệu ứng quy mô và sức mạnh đàm phán. Điều này giúp tối ưu chi phí, giảm trùng lặp và nâng sức cạnh tranh trong ngành.
Mua lại (Acquisition) là gì?
Mua lại là khi một doanh nghiệp lớn hơn thâu tóm doanh nghiệp nhỏ hơn để nắm quyền kiểm soát.
Mua lại giúp doanh nghiệp lập tức mở rộng thị phần, xâm nhập phân khúc mới hoặc sở hữu công nghệ, đội ngũ chủ chốt. Tuy vậy, tích hợp hệ thống và văn hóa sau mua lại là thách thức thường gặp.
M and A là gì? Vì sao còn gọi là thương vụ M&A hay thương vụ “ma”?
M and A là cách viết khác của M&A; “thương vụ M&A” là thuật ngữ phổ biến trong báo cáo tài chính và truyền thông.
Trong tiếng Việt, cụm “thương vụ ma” đôi khi xuất hiện do viết tắt M&A thành “ma”. Tuy nhiên, ý nghĩa đúng vẫn là giao dịch sáp nhập và mua lại giữa các doanh nghiệp.
Có những hình thức M&A nào phổ biến?
Ba hình thức thường gặp gồm M&A theo chiều dọc, chiều ngang và M&A kết hợp, mỗi loại phù hợp một mục tiêu cụ thể.
Theo chiều dọc: doanh nghiệp mua nhà cung cấp đầu vào để chủ động chuỗi cung ứng, giảm trung gian.
Theo chiều ngang: hai doanh nghiệp cùng ngành hợp nhất để giảm cạnh tranh, mở rộng danh mục. Kết hợp: các công ty cùng ngành cung cấp sản phẩm bổ sung để tăng giá trị cộng thêm và tối ưu vận hành.
| Hình thức | Mục tiêu chính | Lợi ích nổi bật | Ví dụ minh họa |
|---|---|---|---|
| Chiều dọc | Chủ động đầu vào | Giảm chi phí, kiểm soát rủi ro chuỗi | Hãng xe sáp nhập nhà sản xuất vỏ bánh xe |
| Chiều ngang | Mở rộng thị phần | Giảm cạnh tranh, tăng quy mô | Facebook mua Instagram để tiếp cận nhóm trẻ |
| Kết hợp | Bổ sung sản phẩm | Tối ưu quy trình, đa dạng hóa | Liên kết doanh nghiệp giày và túi xách |
M&A theo chiều dọc mang lại lợi ích gì?
Mục tiêu là kiểm soát chuỗi cung ứng, giảm chi phí trung gian, tăng hiệu suất.
Việc sở hữu các khâu đầu vào giúp doanh nghiệp ổn định nguồn cung, đặc biệt hữu ích khi thị trường biến động. Kết quả là biên lợi nhuận và khả năng giao hàng được cải thiện nhờ loại bỏ tầng trung gian.
Ví dụ M&A theo chiều dọc trong sản xuất ra sao?
Công ty sản xuất xe sáp nhập nhà sản xuất vỏ bánh xe để đảm bảo nguồn cung dồi dào, hạ chi phí.
Mô hình này còn tạo điều kiện đồng phát triển kỹ thuật giữa hai khâu, từ đó nâng chất lượng sản phẩm và rút ngắn vòng đời đưa sản phẩm ra thị trường.
M&A theo chiều ngang khác gì so với chiều dọc?
Chiều ngang tập trung hợp nhất đối thủ trong cùng lĩnh vực để mở rộng quy mô, danh mục và tệp khách hàng.
Bằng cách kết hợp tài sản thương hiệu, kênh phân phối và dữ liệu khách hàng, doanh nghiệp tận dụng lợi thế sẵn có để tăng doanh thu và gia tăng hiện diện tại thị trường mới với chi phí thấp hơn so với tăng trưởng hữu cơ.
Ví dụ M&A theo chiều ngang có điểm gì đáng chú ý?
Facebook mua lại Instagram giúp tiếp cận mạnh nhóm người dùng trẻ, tăng sức ảnh hưởng mảng mạng xã hội di động.
Thương vụ này chứng minh việc hợp nhất hai nền tảng tương đồng có thể tạo mạng lưới người dùng lớn hơn, tăng hiệu ứng lan tỏa và doanh thu quảng cáo.
M&A kết hợp tạo giá trị cộng thêm như thế nào?
Kết hợp là sáp nhập các công ty cùng ngành nhưng sản phẩm bổ sung để tạo gói giải pháp rộng hơn.
Doanh nghiệp loại bỏ quy trình trùng lặp, tối ưu chuỗi vận hành từ R&D đến bán hàng, đồng thời gia tăng sức cạnh tranh nhờ danh mục đa dạng và khả năng cross-sell.
Ví dụ M&A kết hợp trong ngành tiêu dùng là gì?
Liên kết công ty giày và túi xách tạo danh mục phong phú từ cùng nguồn nguyên liệu.
Một tổ chức linh hoạt, đa sản phẩm sẽ tận dụng tốt kênh bán lẻ chung, gia tăng doanh thu trên mỗi khách hàng và tối ưu chi phí marketing.
Ưu điểm của các thương vụ M&A là gì?
M&A tăng sức cạnh tranh, tiết kiệm chi phí, đa dạng hóa kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng nhanh.
Nhờ quy mô lớn, doanh nghiệp có lợi thế đàm phán với nhà cung cấp, củng cố niềm tin khách hàng và khai thác tệp khách hàng sẵn có để rút ngắn thời gian tăng trưởng.
M&A còn giúp phân tán rủi ro khi không phụ thuộc một dòng sản phẩm.
Nhược điểm và rủi ro của M&A gồm những gì?
Rủi ro chính gồm chi phí lớn, thay đổi cơ cấu, xung đột văn hóa, quản trị nhân sự và định giá sai.
Thống kê nhiều năm cho thấy tỷ lệ thất bại cao nếu tích hợp kém. McKinsey từng ghi nhận 66 – 75% thương vụ không đạt kỳ vọng, nhấn mạnh tầm quan trọng của tích hợp tạo giá trị thay vì chỉ cắt giảm chi phí.
“Tạo giá trị chuyển hóa có thể nâng lợi nhuận thương vụ thêm 30–100%, nhưng cách tiếp cận chỉ dựa vào checklist khiến tỷ lệ thất bại vẫn 66 – 75%.”
McKinsey, Perspectives on Merger Integration, 2010.
Xu hướng và dự báo M&A trong ngành công nghệ ra sao?
2024 – nửa đầu 2025, số thương vụ công nghệ giảm nhưng giá trị lại tăng nhờ các deal lớn gắn với AI, hạ tầng tính toán và trung tâm dữ liệu.
PwC ghi nhận nửa đầu 2025, khối lượng giao dịch giảm 9% nhưng giá trị tăng 15%; riêng công nghệ, volume giảm 11% còn value tăng 15%.
Big Tech dự kiến chi trên 300 tỷ USD cho hạ tầng AI năm 2025, tạo sóng M&A quanh GPU, data center, dữ liệu và phần mềm AI.
Theo dữ liệu và phân tích từ BingX, xu hướng M&A giai đoạn 2024–2025 cho thấy sự hội tụ giữa công nghệ AI, hạ tầng dữ liệu và các tập đoàn tài chính truyền thống. Dòng vốn toàn cầu đang dịch chuyển sang những thương vụ có khả năng tạo “synergy” dài hạn, đặc biệt trong mảng điện toán đám mây, phân tích dữ liệu và AI doanh nghiệp – minh chứng cho việc các tập đoàn lớn coi M&A là công cụ chiến lược để tái cấu trúc chuỗi giá trị số.
“Ba xu hướng sẽ giữ M&A ở trung tâm chiến lược: gián đoạn công nghệ, tái cấu trúc toàn cầu hóa và dịch chuyển hồ lợi nhuận.”
Bain & Company, M&A Report 2025.
M&A công nghệ có tín hiệu phục hồi nào đáng lưu ý?
EY ghi nhận nửa cuối 2024 xuất hiện phục hồi ở BFSI, y tế, khu vực công và sản xuất; 2025 chứng kiến sự trở lại của các mega-deal 5 tỷ USD trở lên tại Hoa Kỳ.
Tổ chức tư vấn dự báo đà hồi phục đi kèm sàng lọc kỹ rủi ro lãi suất, an ninh chuỗi cung ứng và phê duyệt cạnh tranh, nên chiến lược carve-out và liên minh cũng tăng hiện diện.
Những thương vụ M&A nổi bật gần đây có điểm gì đáng học?
Các thương vụ tiêu biểu minh họa đa dạng mục tiêu: quyền kiểm soát nền tảng, mở rộng thị phần xa xỉ, củng cố vị thế dọc dược số.
Elon Musk mua Twitter trị giá 44 tỷ USD thể hiện mục tiêu tự do ngôn luận; LVMH chốt mua Tiffany&Co khoảng 16,3 tỷ USD để dẫn đầu trang sức thương hiệu; Oracle mua Cerner 28 tỷ USD nhằm củng cố y tế số; Databricks mua MosaicML 1,3 tỷ USD để tăng năng lực AI doanh nghiệp.
“Tự do ngôn luận là nền tảng của dân chủ, và Twitter là quảng trường số nơi bàn về những vấn đề hệ trọng của nhân loại.”
Elon Musk, 2022, công bố đề nghị mua Twitter.
“Chúng tôi tin vào tiềm năng to lớn của Tiffany và tin LVMH là mái nhà đúng đắn cho thương hiệu bước vào chương mới.”
Bernard Arnault, 2020, tuyên bố về thương vụ Tiffany.
“Cùng nhau, chúng ta có thể tăng tốc tăng trưởng của LinkedIn, cũng như Office 365 và Dynamics.”
Satya Nadella, 2016, thông báo mua LinkedIn.
Bài học thực thi: Làm sao để M&A thành công hơn mức trung bình?
Trọng tâm là tích hợp tạo giá trị, không chỉ cắt chi phí: xác định synergies doanh thu, giữ nhân tài, hoạch định 100 ngày đầu và quản trị thay đổi.
Bain lưu ý các công ty hàng đầu dùng M&A như đòn bẩy tái định vị, song hành thoái vốn và liên minh. Các thương vụ thành công chuẩn bị trước closing, đo lường synergies minh bạch và có PMO tích hợp liên chức năng.
Các bước chính trong quy trình M&A hiện đại là gì?
Quy trình chuẩn gồm: xác định luận đề chiến lược, sàng lọc mục tiêu, thẩm định, định giá, cấu trúc giao dịch, xin phê duyệt, ký kết–đóng giao dịch và tích hợp sau sáp nhập.
Mỗi giai đoạn cần khung quản trị rủi ro: pháp lý–cạnh tranh, an ninh dữ liệu, ESG, nhân sự chủ chốt. Tỷ lệ thành công tăng đáng kể khi doanh nghiệp có chương trình M&A lặp lại và năng lực tích hợp nội bộ.
Ưu và nhược điểm trong thực tế được thể hiện như thế nào?
Ưu điểm: tăng năng lực cạnh tranh, tiết kiệm chi phí nhờ dùng khách hàng sẵn có, đa dạng hóa hoạt động và tăng trưởng nhanh.
Nhược điểm: chi phí triển khai lớn, xáo trộn cơ cấu, rủi ro văn hóa và thất thoát nhân tài, cùng rủi ro tài chính do định giá quá cao.
Bài học là kỷ luật định giá, kế hoạch nhân sự và truyền thông nội bộ rõ ràng ngay từ ngày đầu.
Các thương hiệu đã áp dụng M&A và tác động thị trường ra sao?
Những tập đoàn như LVMH, Oracle, Databricks hay thương vụ của Elon Musk với Twitter đã tạo hiệu ứng lan tỏa về chiến lược và kỳ vọng thị trường.
Sau mua lại, LVMH đặt mục tiêu tăng hiện diện trong trang sức cao cấp; Oracle mở rộng y tế số; Databricks rút ngắn thời gian xây AI cho doanh nghiệp bằng dữ liệu độc quyền, minh họa giá trị chiến lược của M&A định hướng công nghệ.
Dự báo hoạt động M&A trong ngành công nghệ có khả quan không?
Bức tranh 2025 cho thấy số lượng có thể không bùng nổ nhưng giá trị tiếp tục tập trung vào các deal lớn xoay quanh AI và hạ tầng.
PwC và EY ghi nhận các thương vụ nội địa tăng, bớt nhạy với thuế–thuế quan; mega-deal trở lại trong quý 3 năm 2025 tại Hoa Kỳ, phản ánh niềm tin tăng lên của nhà đầu tư khi lãi suất kỳ vọng giảm dần.
Những câu hỏi thường gặp
M&A khác IPO như thế nào?
M&A là mua bán–hợp nhất doanh nghiệp, còn IPO là chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng để huy động vốn. Hai hoạt động có mục tiêu và quy trình pháp lý khác nhau.
Doanh nghiệp vừa và nhỏ có nên M&A không?
Có, nếu M&A giải quyết bài toán chiến lược rõ ràng như công nghệ, khách hàng mới hoặc chuỗi cung ứng. Cần thẩm định kỹ rủi ro, dòng tiền và kế hoạch tích hợp.
Thời điểm nào phù hợp để thực hiện M&A?
Khi doanh nghiệp có luận đề chiến lược mạch lạc, khả năng tài chính và đội ngũ sẵn sàng tích hợp 100 ngày đầu sau closing.
Thương vụ công nghệ 2025 tập trung vào đâu?
AI, trung tâm dữ liệu, GPU, phần mềm hạ tầng và các tài sản dữ liệu chuyên ngành là các mảng nóng.
Làm thế nào giảm rủi ro văn hóa khi sáp nhập?
Xây kế hoạch giữ nhân tài, thống nhất giá trị cốt lõi, thiết kế mô hình vận hành mới và truyền thông minh bạch từ lãnh đạo.
