FOMO là hội chứng tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội, khiến nhà đầu tư đưa ra quyết định thiếu lý trí, thường bắt nguồn từ cảm xúc và tác động của đám đông, đặc biệt khi tham gia giao dịch tiền điện tử.
Hội chứng FOMO phổ biến ở thị trường tiền điện tử, chứng khoán, và cả đời sống hàng ngày, có thể gây thiệt hại lớn và dễ xuất hiện ngay cả với nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm.
- FOMO là hội chứng tâm lý sợ bỏ lỡ, tác động mạnh tới quyết định tài chính và đầu tư.
- Nguyên nhân FOMO gồm: sợ bị bỏ lỡ, kỳ vọng thái quá, thiếu hiểu biết, và chạy theo đám đông.
- FOMO có thể phòng tránh nhờ trang bị kiến thức, kiểm soát cảm xúc và xây dựng chiến lược đầu tư vững chắc.
FOMO là gì?
FOMO, viết tắt của Fear of Missing Out, nghĩa là nỗi sợ bị bỏ lỡ cơ hội nào đó, thường liên quan đến đầu tư tài chính. Người mắc FOMO thường mất kiểm soát, dễ dàng bị cuốn theo xu hướng đám đông và đưa ra quyết định thiếu sáng suốt.
FOMO là một hiệu ứng tâm lý khiến những quyết định đầu tư bị chi phối bởi cảm xúc, đặc biệt là nỗi sợ bị bỏ lại phía sau khi mọi người đang đạt được thành công.
Tiến sĩ Brett Steenbarger, Nhà tâm lý học đầu tư tại Đại học SUNY Upstate, 2021 (Theo Investopedia)
Trong bối cảnh thị trường tiền điện tử, FOMO thường bùng phát khi có thông tin giá coin tăng mạnh, các nhà đầu tư khác khoe lợi nhuận lớn, khiến cá nhân lo sợ bỏ lỡ cơ hội sinh lời. Trên thực tế, theo báo cáo của Đại học Cambridge (2023), 68% nhà đầu tư tiền điện tử từng bị FOMO, làm gia tăng tỷ lệ thua lỗ ngắn hạn do quyết định cảm xúc.
Lý do tại sao nhà đầu tư dễ bị ảnh hưởng bởi FOMO
FOMO chi phối mạnh tâm lý người mới tham gia thị trường tài chính, đặc biệt là ở các lĩnh vực có biến động mạnh như tiền điện tử. Sự bùng nổ thông tin, thành công của người khác cùng mạng social là môi trường thuận lợi thúc đẩy cảm xúc này.
FOMO lan truyền cực nhanh nhờ mạng social và các hội nhóm đầu tư, nơi mỗi người đều muốn được giống như những cá nhân thành công mà họ quan sát được trên Internet.
Ông Nguyễn Tuấn Việt, CEO Việt Digital, Trích: Forbes Việt Nam, 2023
Theo số liệu TinTucBitcoin, hơn 75% nhà đầu tư trẻ thừa nhận từng “vào lệnh” do bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng FOMO, đặc biệt ở các đợt tăng giá mạnh của coin lớn như Bitcoin, Ethereum năm 2021. Trong nghiên cứu của PwC năm 2023, yếu tố tâm lý này còn được thúc đẩy bởi sức ép social, sự ganh đua và tầm ảnh hưởng của KOLs (Key Opinion Leaders).
Biểu hiện tâm lý của người mang hội chứng FOMO
Các biểu hiện điển hình của FOMO gồm lo sợ bị bỏ lại, liên tục so sánh bản thân với thành công của người khác, dễ dàng thay đổi kế hoạch đầu tư khi thấy biến động giá, vào lệnh theo đám đông mà thiếu phân tích rõ ràng.
Nhiều nhà đầu tư liên tục mở vị thế chỉ vì thấy đồng coin tăng giá, hoặc nghe bạn bè, cộng đồng “khoe lãi”, sau đó lại vội vàng đóng lệnh vì sợ thua lỗ, hình thành vòng lặp thua lỗ về lâu dài.
Báo cáo nghiên cứu của Binance Research, quý III/2023
FOMO thường gia tăng cảm giác tiếc nuối, hối hận khi lỡ cơ hội hoặc khi quyết định đầu tư bị tác động bởi người khác mà không dựa trên nguyên tắc cá nhân. Điều này dễ dẫn đến giao dịch không theo kế hoạch, đồng thời tạo áp lực tâm lý lớn, nhất là với các nhà đầu tư mới.
Tại sao nhà đầu tư dễ dàng bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng FOMO?
Nhà đầu tư thường bị FOMO do ảnh hưởng của tâm lý đám đông, khao khát thành công nhanh và do thiếu hiểu biết, kinh nghiệm đối với thị trường họ tham gia.
Tâm lý sợ bỏ lỡ
Tâm lý này khiến nhà đầu tư nôn nóng, muốn tham gia vào các cơ hội dù chưa đủ thông tin hoặc chuẩn bị kỹ càng. Đặc biệt trong thị trường tiền điện tử, với biến động mạnh, cảm giác “sợ mất lượt” càng dễ phát sinh.
Sự xuất hiện liên tục của những thông tin tăng giá, chia sẻ thành công từ những người khác khiến hội chứng FOMO lây lan nhanh, làm đảo lộn mọi kế hoạch và lý trí mà nhà đầu tư đã xây dựng.
Quá kỳ vọng vào thị trường
Kỳ vọng phi thực tế về lợi nhuận và tin rằng “giá luôn tăng” là động lực thúc đẩy các quyết định vội vàng. Tâm lý này thường khiến người tham gia tin chắc vào dự đoán chủ quan, bỏ qua rủi ro tiềm ẩn.
Kỳ vọng phi lý ở thị trường, đặc biệt ở các giai đoạn tăng mạnh, khiến nhà đầu tư dễ “đu đỉnh”, chấp nhận rủi ro lớn và quên mất các nguyên tắc quản lý vốn cơ bản.
Lê Minh Trí, Trưởng phòng Phân tích SSI, seminar TinTucBitcoin 2023
Thực tế, năm 2021, hơn 64% lệnh giao dịch Bitcoin của cá nhân trên sàn giao dịch phi tập trung đã kết thúc ở trạng thái lỗ do đuổi theo FOMO khi giá tăng giai đoạn ngắn, theo The Block Research.
Quá tự tin hoặc tự ti và thiếu kiên nhẫn về bản thân
Nhà đầu tư quá tự tin sẽ chủ quan, bỏ qua biến động thị trường; trong khi người tự ti dễ bị lôi kéo, ra quyết định bốc đồng theo số đông. Cả hai dạng này đều làm tăng xác suất mắc FOMO nặng.
Thiếu kiên nhẫn cũng là điểm yếu lớn: các giao dịch ngắn hạn, đổi chiến lược thường xuyên dẫn đến vòng lặp thua lỗ. Theo khảo sát của Statista 2022, chỉ 17% Trader giữ được chiến lược giao dịch nhất quán khi thị trường biến động mạnh, số còn lại dễ bị FOMO chi phối.
Bạn mong muốn có được chiến thắng lớn
Khao khát “làm giàu nhanh” là động lực lớn thúc đẩy FOMO. Nhiều nhà đầu tư không hài lòng với khoản lợi nhuận nhỏ, mà luôn săn đón các cơ hội lãi lớn, ngay cả khi chưa đủ điều kiện khách quan hay thông tin.
Phần lớn những “cú ăn lớn” trên thị trường đều mang tính rủi ro cao và không bền vững. Điều này khiến nhiều nhà đầu tư quay cuồng trong vòng lặp FOMO, càng thua càng muốn gỡ, càng mong ăn to lại càng dễ tổn thất nặng.
giảm lặp đi lặp lại khiến bạn mong muốn vào chiến thắng
Hiệu ứng tâm lý này khiến nhà đầu tư càng thua càng muốn tham gia sâu hơn và vội vã hơn để “gỡ gạc”. Họ dễ sa vào vòng xoáy: vào lệnh, gặp thua, tiếc nuối, lại vào tiếp, càng lúc càng mất kiểm soát.
Tâm lý gỡ lỗ rất dễ bị hiệu ứng FOMO chi phối. Chỉ cần thấy người khác thành công, những nhà đầu tư thua lỗ càng có xu hướng hành động cảm tính, phá tan mọi kế hoạch quản lý vốn ban đầu.
Nguyễn Thành Trung, CEO Axie Infinity, Hội thảo BlockConfex 2023
Nghiên cứu của sàn giao dịch Bybit quý I/2024 ghi nhận: gần 60% người chơi FOMO từng thua lỗ liên tục, nhưng chỉ 13% trong số đó có thể kiểm soát tâm lý để quay lại chiến lược hợp lý.
Thiếu hiểu biết về thị trường tiền điện tử và làm theo số đông
Đa số nhà đầu tư mới, thiếu kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn về tiền điện tử dễ bị FOMO chi phối, chủ yếu thông qua việc nghe theo lời khuyên của cộng đồng mà không kiểm chứng lại thông tin.
Trong báo cáo của CryptoCompare 2023, 81% người mới đầu tư tiền điện tử thừa nhận từng “làm theo số đông” chỉ vì thấy người khác lãi to, dẫn đến thua lỗ đáng kể do chọn nhầm dự án hoặc mua ở giá đỉnh.
Tác động của FOMO trong thị trường tiền điện tử, ví dụ thực tế
FOMO không chỉ ảnh hưởng cá nhân mà còn để lại hậu quả rõ rệt trên toàn thị trường tiền điện tử, với những đợt tăng giá nóng thường bị kéo lùi mạnh không lâu sau đó.
Năm 2021, khi Elon Musk chia sẻ về Dogecoin, vốn hóa Dogecoin tăng vọt lên hơn 80 tỷ USD chỉ trong một tuần do FOMO, nhưng giảm gần 80% trong hai tháng tiếp theo.
Báo cáo CoinGecko, tháng 7/2021
Tại Việt Nam, đợt bull run đầu năm 2021 trên Bitcoin, Ethereum đã khiến hàng chục nghìn nhà đầu tư FOMO vốn lớn ở vùng giá cao. Kết quả, theo thống kê của TinTucBitcoin, 70% tài khoản nhỏ lẻ có mức lỗ trên 40% chỉ sau ba tháng khi thị trường điều chỉnh.
Các sàn giao dịch thường ghi nhận lượng giao dịch tăng đột biến khi có tin tốt, giá tăng, nhưng đồng thời cũng tăng cường các cảnh báo rủi ro về FOMO cho nhà đầu tư, điển hình là Binance, Coinbase năm 2023-2024.
Làm sao để kiểm soát, phòng tránh FOMO khi đầu tư?
Nhà đầu tư có thể kiểm soát FOMO hiệu quả bằng cách xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng, tuân thủ quản lý rủi ro và liên tục củng cố kiến thức chuyên môn.
- Lập kế hoạch đầu tư: Xác định rõ mục tiêu lợi nhuận, điểm vào/ra, mức chấp nhận rủi ro.
- Tâm thế độc lập: Không ra quyết định chỉ dựa trên tin tốt, giá tăng hay thành công của người khác.
- Học hỏi liên tục: Trang bị nền tảng kiến thức vững chắc về thị trường tiền điện tử, chính sách, đặc điểm từng dự án.
- Tuân thủ quản lý vốn: Chỉ đầu tư số tiền bản thân sẵn sàng mất, sử dụng công cụ dừng lỗ (stop loss), chốt lời hợp lý.
Nhà đầu tư sáng suốt là người dám bỏ lỡ một cơ hội nhỏ để bảo toàn kỷ luật dài hạn và không bị cuốn theo cảm xúc nhất thời.
Howard Marks, Đồng sáng lập Oaktree Capital, thư gửi cổ đông năm 2022
Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ cộng đồng uy tín, mentor giàu kinh nghiệm và cập nhật tin tức từ nguồn tin cậy là yếu tố quan trọng giúp phòng tránh FOMO.
So sánh: Nhà đầu tư bị FOMO và nhà đầu tư có kỷ luật
| Tiêu chí | Nhà đầu tư FOMO | Nhà đầu tư có kỷ luật |
|---|---|---|
| Động cơ giao dịch | Cảm xúc, sợ bỏ lỡ, cuốn theo đám đông | Lý trí, phân tích, tuân thủ chiến lược |
| Quản lý vốn | Thường “all in”, bỏ bê cắt lỗ, chốt lời | Chặt chẽ, dùng stop loss, có mục tiêu rõ ràng |
| Quyết định danh mục | Giao dịch bột phát, đổi coin liên tục | Chọn lọc, gắn bó với kế hoạch đầu tư |
| Kết quả dài hạn | Dễ thua lỗ chuỗi, mất kiểm soát tài sản | Bền vững, tối ưu hóa lợi nhuận/rủi ro |
FOMO ở các lĩnh vực khác ngoài tiền điện tử
FOMO không chỉ tồn tại trong giao dịch tiền điện tử mà còn xuất hiện ở đời sống, kinh doanh, tiêu dùng, mạng social. Ví dụ, trong kinh doanh, FOMO thúc đẩy người tiêu dùng mua sản phẩm theo xu hướng, sợ hết hàng hoặc bỏ lỡ ưu đãi.
Trên mạng social, FOMO tác động làm tăng nhu cầu thể hiện bản thân, so sánh thành tựu, dẫn đến áp lực tâm lý. Theo báo cáo của Google Trends 2022, mức độ tìm kiếm liên quan đến cụm từ FOMO tăng hơn 250% tại Đông Nam Á giai đoạn 2020-2023, chủ yếu liên quan đến giới trẻ và đầu tư tài chính.
Các lời khuyên chuyên gia để tránh rơi vào bẫy FOMO khi đầu tư tiền điện tử
- Không đầu tư theo tin đồn: Luôn xác minh nguồn tin trước khi hành động.
- Tập trung vào giá trị dài hạn: Đánh giá tiềm năng thực tế, không để cảm xúc chi phối.
- Đặt lệnh chốt lời/cắt lỗ rõ ràng: Đừng kỳ vọng mọi giao dịch đều thành công lớn.
- Theo dõi sức khỏe tâm lý: Nghỉ ngơi, tránh giao dịch khi cảm thấy lo lắng, hoang mang.
- Kết nối mạng lưới hỗ trợ: Tham gia các hội nhóm chuyên môn, mentor có kinh nghiệm, cập nhật kiến thức mới nhất.
Những câu hỏi thường gặp
FOMO là gì trong thị trường tiền điện tử?
FOMO là hội chứng tâm lý sợ bị bỏ lỡ cơ hội đầu tư, khiến nhà đầu tư ra quyết định vội vàng, thiếu lý trí, dễ bị lôi cuốn bởi biến động giá hoặc hành động đám đông.
Làm thế nào nhận biết mình đang bị FOMO?
Khi thấy bản thân giao dịch do áp lực thành công của người khác, cảm thấy nôn nóng, lo lắng khi không vào lệnh, hoặc bỏ qua mọi kế hoạch cũ để chạy theo giá, bạn đang bị FOMO.
FOMO có hại ra sao đối với nhà đầu tư tiền điện tử?
FOMO dẫn đến giao dịch không kiểm soát, dễ mất vốn lớn, đảo lộn kế hoạch đầu tư và về lâu dài có thể gây thua lỗ, ảnh hưởng tâm lý nghiêm trọng, theo báo cáo Binance 2023.
Làm gì để hạn chế FOMO khi đầu tư?
Xây dựng và tuân thủ chiến lược đầu tư, liên tục cập nhật kiến thức, giữ vững tâm lý, tránh ra quyết định chỉ dựa vào thông tin lan truyền hoặc tin tốt bất ngờ.
FOMO có điểm tích cực nào không?
FOMO giúp nhà đầu tư không bỏ lỡ những xu hướng mới, nhưng nếu không kiểm soát sẽ gây hại lớn hơn, nên cần cân nhắc lý trí khi quyết định đầu tư.
Làm sao cân bằng việc nắm bắt cơ hội và không bị FOMO?
Hãy phân tích, kiểm chứng kỹ thông tin và chỉ vào lệnh khi hội tụ đủ điều kiện chiến lược; không chạy theo cảm xúc nhất thời hay thành công của người khác.
Tại sao kể cả nhà đầu tư lâu năm vẫn có thể mắc FOMO?
Vì FOMO là hiệu ứng tâm lý mạnh, dù giàu kinh nghiệm vẫn khó tránh khỏi tác động cảm xúc, đặc biệt ở thị trường có biến động mạnh như tiền điện tử.
