EU chuẩn bị siết lệnh trừng phạt, hạn chế khối lượng dầu Nga lần đầu tiên

Liên minh châu Âu sẽ thắt chặt các biện pháp cấm nhập khẩu dầu Nga bằng cách chặn cả nguồn nhiên liệu chế biến từ dầu thô Nga qua các nước thứ 3.

Quy định mới có hiệu lực từ tháng 1 nhằm hạn chế dầu diesel nhập khẩu từ các nhà máy ở Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ – những điểm trung chuyển chính, đồng thời tác động lên nguồn cung diesel tại châu Âu vốn đang căng thẳng.

Liên minh châu Âu áp dụng chế tài mới với dầu Nga như thế nào?

EU quyết định mở rộng chế tài dầu mỏ bằng cách cấm nhập khẩu nhiên liệu tinh chế từ dầu thô Nga, kể cả khi nhiên liệu đó được chế biến ở nước thứ 3.

Biện pháp này được đưa ra nhằm bịt kín “cửa hậu” tận dụng dầu Nga qua các tinh chế viên ở Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, những nơi đang chuyển hóa dầu thô giá rẻ Nga thành diesel rồi xuất sang châu Âu. Khoảng 250.000 thùng diesel mỗi ngày, chiếm 15% tổng lượng nhập khẩu diesel của EU, sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp.

Điều này làm gia tăng áp lực đối với nguồn cung diesel châu Âu hiện đang rất chặt chẽ, do tồn kho tại trung tâm dầu mỏ Amsterdam-Rotterdam-Antwerp đang thấp nhất trong ba năm qua đối với mùa này, cùng với nhiều nhà máy lọc dầu trong khu vực đóng cửa khiến sản lượng nội địa giảm.

Tác động của chế tài mới đối với thị trường diesel và giá cả ra sao?

Giá diesel tại thị trường châu Âu đang tăng lên mạnh mẽ, với hợp đồng tương lai có lúc đạt 110 USD mỗi thùng, phản ánh tình trạng khan hiếm nguồn cung do các lệnh cấm trước đó và sự thiếu hụt nguồn cung chất lượng phù hợp.

Nhiều nhà máy lọc dầu châu Âu phải thay thế dầu thô Urals từ Nga bằng loại dầu nhẹ của Hoa Kỳ, vốn khó chuyển hóa thành diesel. Đồng thời, các chất lỏng thiên nhiên đốt như LPG tăng cung cũng làm giảm khả năng sản xuất diesel, tạo nên thách thức kỹ thuật và kinh tế mới cho các nhà tinh chế.

“Các biện pháp mới của EU nhằm hạn chế nguồn nhiên liệu chế biến từ Nga sẽ làm thị trường diesel châu Âu thêm biến động và đòi hỏi phải có chiến lược dài hạn để bảo đảm an ninh năng lượng.”

Jean-Marc Berthier, Chuyên gia Năng lượng, Hội đồng Năng lượng Châu Âu, 2024

Đồng rouble Nga thay đổi ra sao trong bối cảnh chế tài và thị trường tiền tệ?

Từ đầu năm 2024, đồng rouble tăng giá 45% so với USD, trở thành một trong những đồng tiền tăng giá mạnh nhất toàn cầu, phần lớn nhờ chính sách tiền tệ thắt chặt của Ngân hàng Trung ương Nga và kỳ vọng về hòa giải trong cuộc xung đột Ukraine sau các cuộc đàm phán Hoa Kỳ-Nga hồi tháng 2.

Mức lãi suất tiền gửi bằng rouble trên 20% thu hút giới đầu tư nội địa, trong khi nhập khẩu giảm khiến nhu cầu USD thấp đi, góp phần làm tăng giá rouble. Tuy nhiên, sức mạnh đồng tiền này lại gây bất lợi cho kinh tế Nga do doanh thu dầu thô chủ yếu tính bằng USD, khi đổi sang rouble sẽ thu về giá trị thấp hơn.

Ngân hàng Trung ương Nga cũng can thiệp gián tiếp bằng cách bán đồng Nhân dân tệ Trung Quốc nhằm duy trì tỷ giá rouble ổn định so với USD và đóng các kẽ hở chênh lệch giá.

“Sự tăng giá ngoạn mục của đồng rouble trong bối cảnh lệnh trừng phạt chưa từng có cho thấy sự thích ứng linh hoạt về kinh tế và chính sách tiền tệ của Nga.”

Igor Sechin, CEO Rosneft, đầu năm 2024

EU sẽ kiểm soát thế nào việc xác định xuất xứ nhiên liệu từ dầu Nga?

EU đang cân nhắc hai phương án: hoặc cấm toàn bộ nhiên liệu từ nhà máy sử dụng dầu Nga, hoặc tính tỷ lệ % ban đầu dầu thô Nga và áp dụng cấm tương ứng với phần nhiên liệu tương đương.

Việc định lượng và kiểm soát xuất xứ đòi hỏi hệ thống theo dõi nghiêm ngặt và minh bạch, bởi quy trình tinh chế đa nguồn và xuất xứ pha trộn rất phức tạp. Rủi ro gian lận cao khiến áp dụng hiệu quả các lệnh cấm là một bài toán khó.

Song song đó, các quốc gia sản xuất dầu khác như Guyana, Brazil, Canada, cùng thành viên OPEC+ tăng sản lượng khoảng 410.000 thùng/ngày mỗi tháng, tạo nguồn thay thế cho châu Âu khi lệnh cấm chính thức có hiệu lực.

Các bên sẽ ảnh hưởng và phản ứng ra sao khi EU siết chặt cấm vận dầu Nga?

Nhà máy lọc dầu tại Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chịu áp lực lớn do mất đi khách hàng châu Âu trong khi nguồn dầu thô Nga vẫn có sẵn. Điều này có thể khiến họ phải tìm thị trường mới hoặc giảm công suất.

Châu Âu cần chuẩn bị chiến lược bổ sung nguồn nhập khẩu từ các nước sản xuất khác, đồng thời thúc đẩy tăng công suất lọc dầu nội địa để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu diesel chế biến. Dịch chuyển về cơ cấu nguồn cung và cải tiến kỹ thuật lọc dầu sẽ là bước đi cần thiết.

Các nước sản xuất dầu khác tăng cường nguồn cung như thế nào để bù đắp?

Các quốc gia như Guyana, Brazil và Canada đều đang nâng cao sản lượng dầu thô. Thành viên OPEC+ duy trì tăng sản lượng mỗi tháng khoảng 410.000 thùng nhằm đáp ứng phần nhu cầu do EU đình chỉ nhập khẩu dầu Nga.

Động thái này giúp mở rộng nguồn cung toàn cầu, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến thị trường năng lượng và đẩy giá dầu ổn định hơn trong dài hạn.

Các câu hỏi thường gặp

EU cấm nhập khẩu dầu Nga theo cách mới từ khi nào?

Quy định mới có hiệu lực từ tháng 1 năm 2025, áp dụng cho cả nhiên liệu chế biến từ dầu thô Nga qua nước thứ 3.

Việc cấm này ảnh hưởng thế nào tới nguồn cung diesel châu Âu?

EU sẽ giảm khoảng 250.000 thùng diesel/ngày, tương đương 15% nhập khẩu diesel, làm tăng áp lực lên nguồn cung nhiên liệu hiện vốn đã căng thẳng.

Đồng rouble tăng giá sẽ tác động ra sao đến kinh tế Nga?

Rouble mạnh khiến doanh thu dầu thô quy đổi sang tiền nội tệ giảm, làm hạn chế chi tiêu của chính phủ nhưng thu hút tiền gửi và đầu tư nội địa.

EU sẽ kiểm soát thế nào nguồn gốc nhiên liệu từ dầu Nga?

EU có thể cấm toàn bộ hoặc cấm theo tỷ lệ nhiên liệu được chế biến từ dầu thô Nga, nhưng quản lý rất phức tạp và dễ xảy ra gian lận.

Quốc gia khác tăng sản lượng dầu ra sao để bù đắp EU?

Guyana, Brazil, Canada và các thành viên OPEC+ đang tăng sản lượng, mỗi tháng thêm khoảng 410.000 thùng dầu phục vụ nhu cầu thay thế.

Lưu ý: Nội dung bài viết chỉ nhằm cung cấp thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư. Vui lòng tự nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định. Chúng tôi không chịu trách nhiệm đối với mọi kết quả phát sinh từ quyết định đầu tư của bạn.