Bank run là gì? Tìm hiểu về khái niệm bank run

Mục lục

Bank run là hiện tượng khách hàng đồng loạt rút tiền khỏi ngân hàng do mất niềm tin vào khả năng thanh toán của tổ chức tài chính.

Nguyên nhân của bank run thường đến từ khủng hoảng tài chính, tin đồn thất thiệt hoặc hoạt động kinh doanh thua lỗ. Hiện tượng này có thể gây sụp đổ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng và đe dọa nền kinh tế.

NỘI DUNG CHÍNH

Bank run là rủi ro lớn của hệ thống ngân hàng thương mại do cơ chế dự trữ một phần.
Lịch sử đã ghi nhận nhiều vụ bank run nghiêm trọng, từ Đại Suy thoái 1929 đến khủng hoảng tài chính 2008.
Trong DeFi, hiện tượng tương tự cũng từng xảy ra với AAVE, để lại nhiều bài học cho các crypto builder.

Bank run là gì?

Bank run xảy ra khi một lượng lớn khách hàng ồ ạt rút tiền vì lo sợ ngân hàng mất khả năng thanh toán. Do dự trữ chỉ ở mức một phần, ngân hàng không thể đáp ứng ngay toàn bộ yêu cầu rút tiền.

Xem thêm: Hypiq là gì? Nền tảng Prediction Market thế hệ mới

Điều này khiến ngân hàng buộc phải bổ sung thanh khoản thông qua bán tài sản, vay liên ngân hàng hoặc nhờ hỗ trợ từ ngân hàng trung ương. Nếu không kịp thời xử lý, nguy cơ phá sản là rất lớn.

“Bank run là ví dụ điển hình về tâm lý bầy đàn trong tài chính – chỉ cần một tin đồn có thể khiến cả hệ thống lung lay.”

Paul Krugman, Nobel Kinh tế, 2008

Vì sao bank run xảy ra?

Nguyên nhân chủ yếu của bank run đến từ kinh doanh thua lỗ, khủng hoảng kinh tế hoặc tin đồn thất thiệt. Khi niềm tin mất đi, khách hàng thường hành động theo số đông để bảo vệ tài sản.

Lịch sử cho thấy nhiều cú sốc tài chính toàn cầu, như bong bóng bất động sản 2007–2008, đã kéo theo các đợt rút tiền hàng loạt, tạo hiệu ứng lan truyền nguy hiểm.

Ngân hàng thương mại hoạt động thế nào?

Ngân hàng thương mại huy động vốn từ người gửi tiền, phát hành trái phiếu hoặc vay từ tổ chức khác, sau đó cho vay để hưởng chênh lệch lãi suất. Đây là cầu nối quan trọng giữa người thừa vốn và người thiếu vốn.

Hoạt động này không chỉ mang lại lợi nhuận cho ngân hàng, mà còn giúp người gửi tiền có lãi, đồng thời cung cấp vốn cho doanh nghiệp và cá nhân trong nền kinh tế.

Cơ chế dự trữ một phần vận hành ra sao?

Cơ chế dự trữ một phần cho phép ngân hàng chỉ giữ lại một tỷ lệ nhỏ tiền gửi để đảm bảo thanh khoản, phần còn lại được đem cho vay để sinh lời. Tỷ lệ này do ngân hàng trung ương quy định.

Nếu vượt mức rủi ro, ngân hàng phải vay ngắn hạn từ tổ chức khác hoặc ngân hàng trung ương. Chính cơ chế này giúp tăng hiệu quả sử dụng vốn nhưng cũng làm gia tăng nguy cơ bank run.

“Hệ thống ngân hàng hoạt động dựa trên niềm tin. Khi niềm tin sụp đổ, cơ chế dự trữ một phần không còn đủ để bảo vệ.”

Ben Bernanke, Cựu Chủ tịch FED, 2009

Xem thêm: MAITRIX là gì? Nền tảng Stablecoin đa tiền tệ dành riêng cho hệ sinh thái AI

Hậu quả của bank run là gì?

Bank run có thể khiến một ngân hàng phá sản và kéo theo hiệu ứng dây chuyền. Việc một tổ chức mất khả năng thanh toán thường khiến khách hàng các ngân hàng khác cũng hoang mang rút tiền.

Nếu xảy ra ở ngân hàng lớn, sự kiện này có thể gây khủng hoảng toàn hệ thống, ảnh hưởng đến cả nền kinh tế quốc gia.

Ngân hàng có giải pháp nào để ngăn chặn bank run?

Các biện pháp ứng phó bao gồm tạm đóng cửa, bổ sung thanh khoản, mua bảo hiểm tiền gửi hoặc sự can thiệp trực tiếp từ ngân hàng trung ương. Đây là những công cụ để duy trì niềm tin khách hàng.

Bên cạnh đó, các quy định như hiệp ước Basel hay yêu cầu dự trữ bắt buộc cũng là cơ chế quản trị rủi ro phòng ngừa từ sớm.

“Vai trò của ngân hàng trung ương là người cho vay cuối cùng để bảo vệ sự ổn định tài chính.”

Christine Lagarde, Chủ tịch ECB, 2020

Các sự kiện bank run trong lịch sử tài chính truyền thống

Trong Đại Suy thoái 1929, hàng loạt ngân hàng tại Hoa Kỳ sụp đổ vì người dân ồ ạt rút tiền. Đến khủng hoảng 2008, Washington Mutual và Wachovia chứng kiến hàng chục tỷ USD bị rút chỉ trong vài ngày.

Sau đó, Hoa Kỳ áp dụng chính sách bảo hiểm tiền gửi bắt buộc, với hạn mức 250.000 USD/người để củng cố niềm tin công chúng.

Bank run trong thị trường crypto có gì tương đồng?

Trong DeFi, hiện tượng tương tự từng xảy ra với AAVE vào tháng 10/2021 khi ví liên quan đến Justin Sun rút 4,2 tỷ USD, chiếm 18% tổng TVL. Điều này gây mất thanh khoản cục bộ.

Xem thêm: Bonding Curve là gì? Tìm hiểu về mô hình định giá token bằng công thức toán học

Tuy khác biệt ở chỗ AAVE không thể vay ngoài để bổ sung thanh khoản, nhưng sự kiện này cho thấy DeFi cũng đối diện rủi ro niềm tin như ngân hàng truyền thống.

Bài học cho các crypto builder từ bank run

Bài học quan trọng là cần phát triển các sản phẩm bảo hiểm và giải pháp mở khóa thanh khoản. Ví dụ, mô hình aToken của AAVE cho phép người dùng linh hoạt hơn nhưng vẫn còn hạn chế về thanh khoản.

Các protocol có thể hợp tác với nền tảng phái sinh phi tập trung để hỗ trợ người dùng trong trường hợp khẩn cấp, giảm thiểu tác động từ những cú sốc thanh khoản.