Kể từ khi Bitcoin ra đời vào năm 2009 và liên tục tăng giá cũng như thu hút sự quan tâm trên toàn cầu, Trung Quốc đã thể hiện thái độ gay gắt với Bitcoin (BTC) và các loại tiền điện tử khác.
Trong 13 năm qua, Trung Quốc đã “đốt” tiền điện tử đến 18 lần, cho thấy sự quyết liệt đến mức nào trong cuộc chiến chống lại loại tài sản phi tập trung này. Dù phải đối mặt với hàng loạt lệnh cấm, ngành công nghiệp tiền điện tử trong nước vẫn có những khoảng thời gian phát triển mạnh mẽ, có thể vì các quy định pháp lý chưa từng thực sự triệt để và rõ ràng.
Tiền điện tử – vị đắng khó nuốt của Trung Quốc?
Thái độ thù địch của Trung Quốc với tiền điện tử bắt nguồn từ bản chất phi tập trung của chúng. Sự phi tập trung ấy làm hạn chế quyền kiểm soát kinh tế của chế độ độc tài, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc dòng vốn chảy ra ngoài biên giới.
Trung Quốc áp dụng giới hạn nghiêm ngặt trong việc mua ngoại tệ, chỉ 50.000 USD mỗi năm theo các quy định kiểm soát vốn. Nhưng nhờ có Bitcoin và các đồng tiền điện tử khác, người dân có thể dễ dàng lách luật, chuyển đổi tài sản sang ngoại tệ và thậm chí mua bất động sản nước ngoài mà không bị giám sát kỹ lưỡng.
Trước khi chính thức tuyên bố mọi giao dịch tiền điện tử là bất hợp pháp và tiêu hủy các đồng tiền không được chính phủ phê duyệt vào tháng 9 năm 2021, Trung Quốc đã từng thực hiện nhiều đợt cấm đoán nghiêm khắc. Dưới đây là dòng thời gian chi tiết các lệnh cấm tiền điện tử trước đợt siết chặt cuối cùng năm 2021 – được coi là đinh đóng cột cho sự suy yếu của tiền điện tử tại quốc gia này.
Trước các lệnh cấm tiền điện tử
Trước khi bị cấm hoàn toàn, tiền điện tử, đặc biệt là BTC, từng được đón nhận khá nồng nhiệt tại Trung Quốc. Quốc gia này là một trong những nơi đầu tiên chấp nhận và phát triển tiền điện tử từ những ngày đầu.
Năm 2011, sàn giao dịch tiền điện tử đầu tiên mang tên BTC China (BTCC) ra đời, đặt nền móng hạ tầng cho sự bùng nổ của thị trường tiền điện tử nội địa. Đến năm 2013, Baidu – ông lớn tìm kiếm của Trung Quốc – đã chấp nhận thanh toán bằng BTC cho dịch vụ bảo mật website của mình. Nguồn điện giá rẻ của Trung Quốc cũng tạo điều kiện thuận lợi để phát triển các hoạt động đào tiền điện tử quy mô lớn.
Năm 2014, Bitmain – nhà sản xuất thiết bị đào tiền điện tử hàng đầu thế giới – được thành lập tại Trung Quốc, trở thành hãng đi đầu trong lĩnh vực sản xuất chip ASIC dành riêng cho đào BTC. Nhờ đó, Trung Quốc nhanh chóng trở thành trung tâm đào BTC và giao dịch tiền điện tử hàng đầu thế giới với lượng điện năng dồi dào và giá rẻ cùng hệ sinh thái thiết bị đa dạng.
Từ 2016 đến 2017, lĩnh vực đào tiền điện tử ở Trung Quốc tiếp tục bùng nổ khi ngày càng nhiều người tận dụng tính phi tập trung và ẩn danh của tiền điện tử để né tránh kiểm soát vốn nghiêm ngặt. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc bắt đầu lo ngại dòng vốn chảy ra ngoài ngày càng tăng từ 2009 đến 2018, đồng thời cảnh giác về nguy cơ tiền điện tử thay thế đồng nhân dân tệ.
Các mốc cấm tiền điện tử của Trung Quốc
Tháng 6/2009:
Chỉ sáu tháng sau khi Bitcoin xuất hiện (giá BTC khi đó gần như bằng 0), Bộ Văn hóa và Bộ Thương mại Trung Quốc đã cấm sử dụng tiền ảo để mua bán hàng hóa, dịch vụ thực tế, nhằm ngăn chặn việc dùng tiền ảo trong các trò chơi điện tử để mua vật phẩm ngoài đời thực. Đây là dấu mốc đầu tiên cho các quy định khắt khe chống tiền điện tử, dù chưa nhắm thẳng vào BTC vì lúc đó nó chưa phổ biến.
Tháng 9/2013:
Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) cùng các cơ quan tài chính đồng loạt ban hành lệnh cấm các ngân hàng và tổ chức tài chính tham gia giao dịch BTC hoặc các hoạt động liên quan. BTC được gọi là “hàng hóa ảo đặc biệt” vì không có đặc tính tiền tệ hợp pháp và không được kiểm soát tập trung. Lệnh cấm nhằm ngăn ngừa rửa tiền và các tội phạm tài chính lợi dụng tính ẩn danh của BTC. Mặc dù người dân vẫn được phép giao dịch BTC, giá BTC ngay sau đó giảm mạnh gần 30%.
Tháng 1/2014:
Gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba tuyên bố cấm các giao dịch bằng tiền điện tử và việc buôn bán thiết bị đào tiền ảo như chip ASIC trên nền tảng của mình. Năm 2014 cũng chứng kiến nhiều tin giả về việc Trung Quốc sẽ cấm hoàn toàn tiền điện tử, ảnh hưởng nặng đến giá BTC.
Tháng 9/2017:
Khi BTC đang trong đà tăng giá mạnh, đạt đỉnh gần 20.000 USD, chính quyền Trung Quốc chính thức cấm các sàn giao dịch tiền điện tử hoạt động trong nước và ngăn chặn các đợt ICO – hình thức gọi vốn bằng tiền mã hóa phổ biến thời đó. Lệnh cấm ICO được xem là ngăn chặn hình thức huy động vốn phi pháp và giảm thiểu rủi ro cho nền kinh tế. Nhiều sàn giao dịch buộc phải đóng cửa hoặc di chuyển sang nước ngoài.
Tháng 4/2019:
Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia Trung Quốc (NDRC) từng gọi hoạt động đào BTC là nguồn gây ô nhiễm môi trường lớn và kêu gọi loại bỏ dần. Tuy nhiên, sau đó BTC mining không bị đưa vào danh sách cấm chính thức. Giá BTC có giảm nhẹ nhưng nhanh chóng hồi phục.
Tháng 3/2020:
Năm 2020 chứng kiến đợt “tắm máu” trong thị trường tiền điện tử do sự bán tháo của các thợ đào Trung Quốc và các biện pháp kiểm soát ngày càng nghiêm ngặt hơn. Trung Quốc cũng giới hạn truy cập vào khoảng 100 trang web nước ngoài cung cấp dịch vụ giao dịch tiền điện tử.
Năm 2021:
Đây là năm chính quyền Trung Quốc siết chặt triệt để nhất. Các hiệp hội tài chính Trung Quốc đồng loạt cảnh báo người dân không đầu tư vào tiền điện tử. Ngân hàng Trung ương yêu cầu các tổ chức tài chính ngừng cung cấp dịch vụ liên quan đến tiền điện tử. Các tỉnh có hoạt động đào BTC lớn như Tân Cương, Tứ Xuyên và Nội Mông bị ra tay mạnh để triệt phá.
Tháng 9/2021, Trung Quốc chính thức tuyên bố mọi giao dịch tiền điện tử trong nước là bất hợp pháp, cùng lúc nhiều cơ quan nhà nước phối hợp dẹp bỏ toàn bộ hoạt động này, xóa sạch mọi nghi ngờ về thái độ cứng rắn với tiền điện tử.
Tháng 11/2024: Tòa án Thượng Hải phán quyết quyền sở hữu BTC
Mặc dù luật cấm vẫn còn hiệu lực, năm 2024, một tòa án ở Thượng Hải đã đưa ra phán quyết rằng cá nhân được quyền sở hữu tiền điện tử. Đây là một tín hiệu pháp lý khá đáng chú ý, cho thấy dù không được phép đầu tư hay phát hành token, người dân vẫn có thể sở hữu tài sản tiền điện tử.
Tháng 5/2025: Tin giả về việc Trung Quốc cấm sở hữu tiền điện tử
Một số báo cáo trên truyền thông quốc tế đã lan truyền tin tức rằng Trung Quốc cấm hoàn toàn việc sở hữu BTC cá nhân, dựa trên thông tin từ Binance. Tuy nhiên, không có nguồn tin đáng tin cậy nào xác nhận điều này, và các bài viết trên Forbes đã làm rõ đây chỉ là tin đồn thất thiệt.
Tại sao Trung Quốc cấm tiền điện tử?
Ngân hàng Trung ương Trung Quốc cho biết mục đích của lệnh cấm là ngăn chặn tội phạm tài chính và tránh rủi ro kinh tế do các loại tài sản không được đăng ký hoạt động như chứng khoán. Mối lo lớn nhất là việc người dân lợi dụng tiền điện tử để vượt giới hạn kiểm soát vốn.
Trung Quốc quy định mỗi công dân chỉ được phép đổi tối đa 50.000 USD ngoại tệ mỗi năm, vượt quá con số này phải xin phép. Tiền điện tử cho phép người dân đổi nhân dân tệ thành đồng tiền số, rồi chuyển ra nước ngoài một cách dễ dàng, điều mà chính quyền không thể kiểm soát.
Ngoài ra còn có các lý do khác:
Bảo vệ người tiêu dùng: Tiền điện tử có thể bị lợi dụng cho các hoạt động phi pháp như rửa tiền, đa cấp, tống tiền hoặc buôn bán hàng cấm. Chính phủ cảnh báo rủi ro này và dùng đó làm lý do cấm đoán.
Thiếu sự công nhận hợp pháp: Tiền điện tử không do một tổ chức nào kiểm soát, nên không được coi là tiền tệ hợp pháp ở Trung Quốc.
Tác động môi trường: Hoạt động đào tiền điện tử tiêu thụ điện năng khổng lồ, gây áp lực lớn lên mục tiêu giảm phát thải carbon của Trung Quốc.
Suy giảm giá trị đồng nhân dân tệ: Trong các đợt bull run của tiền điện tử, đồng nhân dân tệ mất giá so với nhiều ngoại tệ khác, khiến chính phủ xem tiền điện tử như mối đe dọa tiềm tàng.
Phát triển đồng tiền kỹ thuật số quốc gia (CBDC): Trung Quốc đang xây dựng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số do nhà nước kiểm soát, nên xem các loại tiền điện tử khác là phi pháp.
Kết luận
Tính phi tập trung, không biên giới và ẩn danh của tiền điện tử đi ngược lại mô hình kiểm soát kinh tế toàn diện mà chính phủ Trung Quốc theo đuổi. Chế độ độc tài ở đây coi tiền điện tử là biểu tượng cho dòng vốn chảy ra ngoài biên giới, đe dọa sự ổn định kinh tế.
Trong suốt 13 năm qua, Trung Quốc đã nhiều lần áp dụng các lệnh cấm chấn động để dập tắt thị trường tiền điện tử nội địa, đặc biệt là đợt siết chặt tháng 9/2021 như cú đấm quyết định. Tuy nhiên, điều này cũng mở đường cho sự ra đời và phát triển của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số do chính phủ phát hành, cho thấy cách tiếp cận “thống nhất và kiểm soát” thay vì từ bỏ hoàn toàn tài sản số.
