Kenya đánh cược với thuế tiền điện tử, làm rung chuyển hệ sinh thái số châu Phi
Kenya vừa áp dụng mức thuế 1,5% trên mọi giao dịch tiền điện tử, đe dọa làm lung lay tham vọng tích hợp số của châu Phi. Động thái này không chỉ tạo rào cản cho thị trường, mà còn có thể khiến Kenya tuột mất vị trí dẫn đầu fintech khu vực, khi các startup blockchain và nhân sự tiềm năng bị đẩy ra nước ngoài để trốn tránh gánh nặng thuế. Liên minh Khu vực Thương mại Tự do châu Phi (AfCFTA) đang xây dựng một thị trường thống nhất gồm 54 quốc gia với tài sản số là trụ cột, thế nhưng tường rào pháp lý mới tại Kenya và các nước khác đang đe dọa chia nhỏ thị trường, xoá nhoà giá trị hội nhập.
Việc siết thuế này đẩy những người trẻ dùng tiền điện tử, cộng đồng developer, nghệ sĩ NFT, staker, validator và freelancer sang các nền tảng không được quản lý hoặc kênh giao dịch phi chính thức. Hệ quả là hàng nghìn người Kenya sống dựa vào giao dịch tiền điện tử có thể mất nguồn thu nhập chính. Những người lao động tự do dùng tiền điện tử chuyển đổi chi phí sinh hoạt hay học phí đứng trước nguy cơ mất quyền tiếp cận tài chính linh hoạt.
Quốc hội Kenya đưa ra một lộ trình điều tiết thuế tiền điện tử với bốn điểm nhấn: Thứ nhất, hiệu quả thuế phải được bảo đảm bằng cách áp dụng quy tắc tài sản số hình thành từ giao dịch bất động sản thay vì thiết kế thuế riêng 1,5%. Cách này giúp giảm thiểu nguy cơ đánh thuế hai lần, giúp tiện ích hàng ngày của crypto không bị bóp méo.
thứ 2, Kenya cần giữ vị thế đầu tàu bằng cách khuyến khích đổi mới công nghệ blockchain – từ các giải pháp carbon credit đến stablecoin, không nên bó hẹp sáng tạo bởi chính sách ngắn hạn. thứ 3, bảo vệ quyền riêng tư: cần kiểm toán công khai và tích hợp bằng chứng mật mã (cryptographic proof) để đảm bảo bảo mật thông tin người dùng. Nếu không, các nhà đầu tư sẽ bị lộ diện, mất đi niềm tin vào hệ sinh thái.
thứ 4, kiến nghị triển khai dần các biện pháp thuế, tập trung vào giáo dục và bồi dưỡng năng lực cộng đồng thay vì cưỡng chế đồng loạt. Nhờ đó, hệ sinh thái có thời gian thích nghi mà không làm tê liệt dòng tiền hay bóp nghẹt sáng tạo.
Tiếp nối chính sách thuế, Kenya cũng đang xem xét Dự luật về các Nhà cung cấp Dịch vụ Tài sản Số (VASPs) giai đoạn 2025. Dự luật này hướng tới mục tiêu tăng cường giám sát hoạt động tiền điện tử, từ chống rửa tiền (AML), chống tài trợ khủng bố (CFT), đến giảm dòng vốn bất hợp pháp. Tuy nhiên, bản thảo hiện tại thiếu các cơ chế bảo vệ quyền riêng tư, khiến quốc hội đặt dấu hỏi về điều khoản này trong Luật Tài chính 2025.
Tóm lại, Kenya có nguy cơ đánh mất nhiều hơn chỉ là doanh thu thuế khi áp dụng các quy tắc khắt khe lên tiền điện tử. Cần một lộ trình cân bằng giữa phát triển bền vững và an toàn pháp lý, bằng cách lắng nghe các đề xuất sáng tạo, ưu tiên bảo vệ cộng đồng sử dụng tài sản số và duy trì vị thế trung tâm số hóa hàng đầu châu Phi.
