Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) chuyển trọng tâm từ các tiền điện tử biến động như Bitcoin sang stablecoin, cảnh báo các token này là mối đe dọa sâu sắc đối với chủ quyền tiền tệ và trật tự tài chính, đồng thời khẳng định mọi hoạt động crypto tại Trung Quốc vẫn là bất hợp pháp.
Ngày 28/11, PBOC tổ chức cuộc họp liên bộ sau khi hoạt động tiền điện tử tăng trở lại, tái khẳng định lập trường cứng rắn với crypto và đặc biệt nhắm vào stablecoin như USDT, USDC trong bối cảnh e-CNY được đẩy nhanh để kiểm soát toàn bộ hệ thống tiền tệ số trong nước.
- PBOC cảnh báo stablecoin đe dọa chủ quyền tiền tệ, nhấn mạnh thiếu chuẩn KYC/AML và tái khẳng định mọi hoạt động crypto là bất hợp pháp.
- Dù lệnh cấm toàn diện, giao dịch crypto ngầm vẫn phát triển khi nhà đầu tư tìm lối thoát khỏi bất động sản và chứng khoán trong bối cảnh giảm phát và thất nghiệp cao.
- Trung Quốc siết stablecoin tư nhân, đẩy mạnh e-CNY như hạ tầng thanh toán số được nhà nước kiểm soát, ưu tiên mục tiêu ổn định và quyền lực chính trị hơn là cạnh tranh trực tiếp với USD.
PBOC coi stablecoin là mối đe dọa sâu sắc với chủ quyền tiền tệ
Tại cuộc họp liên cơ quan ngày 28/11, PBOC cùng các cơ quan tài chính, tư pháp và an ninh mạng hàng đầu tái khẳng định mọi hoạt động liên quan crypto là bất hợp pháp, đồng thời đặc biệt cảnh báo stablecoin là rủi ro lớn cho chủ quyền tiền tệ và trật tự tài chính.
Điểm thay đổi quan trọng là stablecoin bị “chỉ mặt” thay vì chỉ tập trung vào Bitcoin hay các tài sản crypto biến động cao. Quan chức Trung Quốc cho rằng các token này không đáp ứng yêu cầu cơ bản về nhận diện khách hàng (KYC) và chống rửa tiền (AML), qua đó tạo lỗ hổng cho dòng vốn trốn giám sát và luân chuyển xuyên biên giới ngoài tầm kiểm soát.
Các stablecoin lớn như Tether (USDT) và USDC của Circle được nêu đích danh và có thể trở thành trọng tâm trong các cuộc điều tra, thanh tra sắp tới. Việc tập trung vào stablecoin phản ánh lo ngại sâu sắc của Bắc Kinh về những “đồng đô la số” nằm ngoài hệ thống ngân hàng Trung Quốc nhưng lại được người dân sử dụng rộng rãi.
Tether thống trị giao dịch crypto sau lệnh cấm 2021
Tác giả cuốn “Would Mao Hold Bitcoin”, Roger Huang, cho biết Tether chiếm phần áp đảo trong khối lượng token được giao dịch tại Trung Quốc sau lệnh cấm toàn diện năm 2021, trở thành “đường ống” chính để nhà đầu tư tiếp cận thị trường crypto toàn cầu.
“Nhà giao dịch thích Tether vì chênh lệch giá thấp và nó hỗ trợ nhiều cặp giao dịch. Khi một token không được niêm yết trên sàn lớn như Huobi hay Binance, họ chỉ cần chuyển Tether sang các sàn nhỏ hơn có niêm yết.”
– Roger Huang, tác giả “Would Mao Hold Bitcoin”
Nhờ tính linh hoạt đó, USDT trở thành phương tiện trung gian quan trọng, giúp nhà đầu tư Trung Quốc “lách” khỏi hệ sinh thái sàn lớn dưới tầm giám sát chặt và truy cập những thị trường rủi ro hơn. Chính sự phổ biến này khiến stablecoin trở thành mục tiêu chính sách mới của Bắc Kinh.
Giao dịch crypto ngầm vẫn tăng dù lệnh cấm toàn diện
Bất chấp lệnh cấm, nhiều báo cáo cho thấy hoạt động giao dịch tiền điện tử tại Trung Quốc đại lục tăng trong năm nay. Tại cuộc họp, giới chức bàn về tăng cường phối hợp, chia sẻ thông tin, củng cố khung quản lý và siết chặt thực thi pháp luật với các hoạt động crypto ngầm.
Roger Huang mô tả hoạt động huy động vốn bằng crypto tại Trung Quốc đang vận hành theo kiểu “đừng hỏi, đừng nói”. Các cảnh báo tạo hiệu ứng mạnh với tổ chức, nhưng với người dùng thường, chúng hoạt động như hình thức tự kiểm duyệt xã hội, khiến nhiều người im lặng tham gia thay vì công khai thảo luận.
Ông cho rằng với nhiều nhà đầu tư Trung Quốc, crypto là lựa chọn hợp lý so với bất động sản và chứng khoán. Trong bối cảnh giảm phát, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên khoảng 20%, giá nhà – đặc biệt tại các thành phố hạng một – giảm mạnh, trong khi chứng khoán mang lại thua lỗ, crypto trở thành kênh rủi ro nhưng hấp dẫn.
Tâm lý chấp nhận rủi ro và văn hóa “đánh cược”
Bonnie Girard, Chủ tịch China Channel LLC, nhận định ngay cả khi cảnh báo của chính quyền được tôn trọng rộng rãi, văn hóa ưa “cá cược” vẫn khiến một bộ phận người dân chấp nhận vượt rào. Crypto trở thành một phép tính rủi ro – phần thưởng mà mỗi cá nhân tự cân nhắc.
“Mỗi người sẽ tự tính toán rủi ro – phần thưởng và quyết định. Nhiều người vẫn chọn vượt qua hạn chế bằng các công cụ như VPN dù chúng bị cấm.”
– Bonnie Girard, Chủ tịch China Channel LLC
Girard cho rằng mức độ tuân thủ lệnh cấm có thể sẽ tăng dần khi nhiều câu chuyện về thua lỗ nặng hoặc bị kết án hình sự xuất hiện. Khi đó, nỗi sợ hãi và áp lực xã hội có thể trở thành công cụ răn đe hiệu quả hơn cả văn bản pháp lý.
Bắc Kinh muốn chấm dứt mọi mơ hồ về stablecoin tư nhân
Trong khi stablecoin đang được thúc đẩy tại Nhật Bản, Hong Kong, Singapore, Hàn Quốc và Đài Loan, Trung Quốc muốn dập tắt ý tưởng stablecoin tư nhân trước khi nó bám rễ sâu trong hệ thống tài chính trong nước, qua đó loại bỏ mọi “vùng xám” chính sách.
Giáo sư Eric Lee từ UNSW Sydney Business School cho biết tại Trung Quốc, tài sản số được xem là mối đe dọa vì chúng cho phép dòng vốn vượt qua cơ chế giám sát và kiểm soát chặt chẽ. Với một chính phủ muốn quyền quyết định tuyệt đối chính sách tiền tệ, stablecoin là vấn đề mang tính cấu trúc vì làm suy yếu năng lực kiểm soát đó.
Theo Lee, stablecoin và tiền điện tử tư nhân hoạt động trên các blockchain phi tập trung, không thể bị giám sát theo cách hệ thống tài chính truyền thống đang vận hành. Điều này khiến chúng khó bị “điều khiển bằng nút bấm” như các kênh tiền tệ và tín dụng do nhà nước quản lý.
“Với một chính phủ muốn toàn quyền với chính sách tiền tệ, stablecoin là vấn đề cấu trúc vì chúng làm suy yếu quyền kiểm soát đó. Stablecoin hay tiền điện tử tư nhân vận hành trên blockchain phi tập trung, không thể bị giám sát như tài chính truyền thống.”
– Eric Lee, Giáo sư, UNSW Sydney Business School
Ông nhấn mạnh các phát biểu gần đây của Trung Quốc không để lại khoảng trống cho việc “không biết luật”. Chúng là lời cảnh báo trực tiếp tới bất kỳ ai đang cân nhắc thử nghiệm với tài sản số, cho thấy Bắc Kinh quyết tâm khép lại mọi tranh luận về mức độ “hợp pháp” của crypto trong nước.
Crypto dưới lăng kính quyền lực
Bonnie Girard cho rằng chính sách của Trung Quốc với tài sản số phải được đọc dưới lăng kính “có củng cố quyền lực hay không”. Nếu câu trả lời là không, thì công nghệ dù hữu dụng cũng khó được chấp nhận rộng rãi.
Theo bà, sự chia rẽ tư tưởng giải thích vì sao Trung Quốc coi stablecoin và crypto là lĩnh vực thuộc quyền nhà nước, trong khi Mỹ xem chúng như công nghệ cần được giám sát thay vì bị dập tắt hoàn toàn. Hai mô hình này dựa trên ưu tiên khác nhau: một bên đặt kiểm soát chính trị lên hàng đầu, bên kia ưu tiên đổi mới trong khuôn khổ pháp lý.
Trung Quốc đẩy nhanh e-CNY trong khi siết chặt crypto
Trong khi ép stablecoin và crypto ra ngoài biên, Trung Quốc đang đẩy nhanh đồng nhân dân tệ số e-CNY, hướng tới kiểm soát toàn diện hệ thống tiền tệ số và thay thế dần tiền mặt, thậm chí cả Alipay và WeChat Pay.
Từ năm 2020, e-CNY đã được triển khai thử nghiệm và hiện được sử dụng cho mua sắm siêu thị, chi trả phúc lợi, thanh toán doanh nghiệp và lương. Sau một thập kỷ nghiên cứu và thử nghiệm, e-CNY đã vươn lên tầm quốc gia, xử lý khối lượng giao dịch lên tới hàng nghìn tỷ nhân dân tệ, đóng vai trò như “tiền mặt số” hơn là tiền gửi ngân hàng.
Dự án đồng thời mang lại cho chính phủ mức độ quan sát chưa từng có với cách tiền di chuyển trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Mọi giao dịch e-CNY đều nằm trong một hệ thống tập trung, do nhà nước kiểm soát, giúp Bắc Kinh giám sát chi tiết dòng tiền, thuế và hoạt động kinh tế thực.
e-CNY như công cụ thương mại và giám sát dòng vốn
Lee cho rằng động lực của Bắc Kinh có thể thực dụng hơn câu chuyện địa chính trị thường thấy. Ông mô tả e-CNY được “chống lưng bằng vàng” như một công cụ thương mại giúp duy trì kim ngạch xuất khẩu cao và hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng GDP của Trung Quốc.
“Họ muốn đối tác thương mại toàn cầu sử dụng và nắm giữ CNY số cho giao dịch vì điều đó giúp Trung Quốc tiếp tục duy trì thặng dư thương mại và tăng cầu toàn cầu với hàng xuất khẩu, qua đó đạt mục tiêu GDP.”
– Eric Lee, Giáo sư, UNSW Sydney Business School
Theo Lee, Trung Quốc có thể ít quan tâm hơn so với những gì người ngoài nghĩ về việc thách thức trực tiếp vị thế đồng USD. Thay vào đó, Bắc Kinh ưu tiên e-CNY như công cụ tối ưu hóa thương mại, kiểm soát dòng vốn và củng cố ổn định trong nước, trong khi loại bỏ mọi hệ thống tiền số tư nhân có thể cạnh tranh với hạ tầng nhà nước kiểm soát.
Những câu hỏi thường gặp
Vì sao PBOC chuyển trọng tâm từ Bitcoin sang stablecoin?
PBOC xem stablecoin nguy hiểm hơn vì chúng ổn định giá, dễ dùng như tiền số thay thế CNY và được dùng rộng rãi trong giao dịch ngầm. Theo giới chức, stablecoin thiếu chuẩn KYC/AML, tạo kênh chuyển vốn vượt khỏi giám sát, đe dọa chủ quyền tiền tệ và trật tự tài chính.
Giao dịch crypto tại Trung Quốc diễn ra thế nào sau lệnh cấm?
Dù lệnh cấm toàn diện, nhiều báo cáo cho thấy giao dịch crypto ngầm vẫn tăng. Hoạt động huy động vốn vận hành kiểu “đừng hỏi, đừng nói”, nhà đầu tư dùng stablecoin và VPN để lách quy định, trong bối cảnh bất động sản và chứng khoán suy yếu, thất nghiệp thanh niên cao và tâm lý chấp nhận rủi ro vẫn mạnh.
Vì sao stablecoin bị coi là mâu thuẫn với mô hình kiểm soát của Trung Quốc?
Stablecoin và crypto tư nhân chạy trên blockchain phi tập trung, cho phép dòng vốn di chuyển ngoài hệ thống ngân hàng do nhà nước kiểm soát. Điều này đi ngược mong muốn của Bắc Kinh về toàn quyền với chính sách tiền tệ, giám sát vốn và ổn định xã hội, nên bị xem là vấn đề mang tính cấu trúc.
e-CNY khác gì so với stablecoin tư nhân?
e-CNY là tiền pháp định số do PBOC phát hành, thiết kế để thay thế tiền mặt và tích hợp sâu vào hệ thống ngân hàng, chịu kiểm soát tập trung. Stablecoin tư nhân lại do doanh nghiệp phát hành, thường neo theo USD, vận hành trên blockchain mở, khó kiểm soát và tiềm ẩn dòng vốn trốn giám sát.
Trung Quốc có đang cố thay thế hoàn toàn USD bằng e-CNY?
Theo Eric Lee, người ngoài có xu hướng phóng đại tham vọng “lật đổ USD”. Ông cho rằng Bắc Kinh thực dụng hơn: e-CNY chủ yếu là công cụ thương mại và kiểm soát dòng tiền, giúp duy trì thặng dư thương mại và ổn định trong nước, hơn là vũ khí trực tiếp cạnh tranh vị thế toàn cầu của USD.
